Osady równi zalewowej Wisły ze szczególnym uwzględnieniem miedzywala na przykładzie okolic północnej Warszawy

Od czasu wybudowania wałów przeciwpowodziowych równina zalewowa stała się ograniczona powierzchniowo do obszaru pomiędzy tymi wałami. Wcześniej wody wezbraniowe rozlewały się na całą najniższą część dna doliny – taras zalewowy. W szerokich dnach dolin dużych rzek nizinnych wody wezbraniowe miały niewielką głębokość. Obecnie strefa akumulacji jest ograniczona do wąskiej przestrzeni pomiędzy brzegiem rzeki a wałami przeciwpowodziowymi. Poza wałami przeciwpowodziowymi akumulacja występuję tylko w przypadku ich przerwania. Celem pracy było porównanie osadów budujących terasę zalewową rzeki obwałowanej na obszarze zawala i międzywala i wskazanie, czy i jak budowa wałów przeciwpowodziowych wpłynęła na rodzaj deponowanego materiału przez rzekę. Jako reprezentatywny obszar wybrano fragment tarasu zalewowego na prawym brzegu Wisły, w północnej części Warszawy, w okolicy Tarchomina (na granicy z miastem Jabłonna). Ostatnia powódź, podczas której przerwane zostały wały była w 1924 r. Można więc sadzić, że od tamtego czasy poza wałami przeciwpowodziowymi nie było akumulacji osadów. Do określenia cech osadów pobrano próbki z brzegu koryta Wisły oraz wykonano ręczne wiercenia w sąsiedztwie koryta, w dnie koryta erozyjnego oraz poza wałem na niewielkim wzniesieniu i w basenie popowodziowym. Dla każdej wyróżnionej warstwy litologicznej wykonano analizy uziarnienia, określono zawartość materii organicznej metodą strat na prażeniu (LOI). Na podstawie uzyskanych wyników widać wpływ wałów przeciwpowodziowych na zwiększenie się wielkości osadów w międzywalu, jednak różnica nie jest tak duża, jak zakładano wcześniej. Osady w międzywalu cechuje dwudzielność serii, w której seria gruboziarnista należy do aluwiów korytowych piaszczystych. Na niej położona jest seria utworów drobnoziarnistych pozakorytowych, w której większa część warstw należy do deponowanych z zawiesiny, a utwory piaszczyste (z dynamiczniejszych przepływów, z przewagą transportu w saltacji) stanowią tylko przewarstwienia o miąższości od 3 do 13 cm. Na obszarze zawala materiał deponował się głównie z zawiesiny z mniejszym udziałem saltacji.

Since the construction of flood embankments, the flood plain has become limited in area to the area between those embankments. Previously, floodwaters spread over the entire lowest part of the valley floor – the flood terrace. In the broad valley floors of large lowland rivers, floodwaters were of small depth. Currently, the accumulation zone is limited to a narrow space between the river bank and the flood embankments. Outside the flood embankments, accumulation occurs only when they are breached. The aim of the study was to compare the sediments that build the flood terrace of the embanked river in the area of the embankment and the inter-embankment area and to indicate whether and how the construction of flood embankments affected the type of material deposited by the river. A fragment of the flood terrace on the right bank of the Vistula, in the northern part of Warsaw, near Tarchomin (on the border with the city of Jabłonna), was selected as a representative area. The last flood during which the embankments were breached was in 1924. It can therefore be assumed that since then there has been no accumulation of sediments outside the flood embankments. To determine the characteristics of the sediments, samples were taken from the bank of the Vistula riverbed and manual drilling was performed in the vicinity of the riverbed, in the bottom of the erosion channel and outside the embankment at a small elevation and in the flood basin. For each distinguished lithological layer, grain size analyzes were performed, and the content of organic matter was determined using the loss on ignition (LOI) method. The results obtained show the influence of flood embankments on the increase in the size of sediments in the inter-embankment area, but the difference is not as large as previously assumed. The sediments in the inter-embankment area are characterized by a two-part series, in which the coarse-grained series belongs to sandy channel alluvia. On it lies a series of fine-grained off-channel formations, in which the majority of layers belong to those deposited from suspension, and sandy formations (from more dynamic flows, with a predominance of transport in saltation) constitute only intercalations with a thickness of 3 to 13 cm . In the area of the embankment, the material was deposited mainly from suspension with a smaller share of saltation.