Charakterystyka procesów uwagowych a osiowe objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu

Przedmiotem pracy była sprawność procesów uwagowych – selektywność, przerzutność i koncentracja, a także czujność i orientacja oraz uwaga wykonawcza – u młodzieży w normie intelektualnej z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (autism spectrum disorders – ASD), na tle rówieśników rozwijających się typowo. Przedmiotem badania był również związek sprawności w zakresie wymienionych procesów uwagowych z głównymi objawami zaburzeń ze spektrum autyzmu. W badaniu uczestniczyło 51 osób w normie intelektualnej z ASD w wieku 12–20 lat oraz 50 typowo rozwijających się rówieśników, dobranych pod względem poziomu ogólnego rozwoju umysłowego. Kontrolowano także proporcję płci w badanych grupach. Wykorzystano test komputerowy Attention Network Test (ANT) oraz wystandaryzowane testy: Test Badania Uwagi d2, Kolorowy Test Połączeń (CTT), Test Sortowania Kart z Wisconsin (WCST) i Powtarzanie Cyfr ze Skali Inteligencji Wechslera. Do oceny nasilenia objawów ze spektrum autyzmu zastosowano polskie adaptacje lub wersje eksperymentalne następujących narzędzi: Kwestionariusz Zachowania i Osobowości (AQ), Kwestionariusz Komunikacji Społecznej (SCQ), Protokół obserwacji do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu (ADOS-2) i wywiad kliniczny ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised). Stwierdzono niższą sprawność w zakresie czujności uwagi i orientacji uwagi u osób z ASD niż u rówieśników rozwijających się typowo. Pod względem uwagi wykonawczej nie stwierdzono między grupami różnic istotnych statystycznie. Różnica uwidoczniła się natomiast w zadaniach, które wymagały jednoczesnego współdziałania różnych procesów uwagi wykonawczej. Odnotowano związek między sprawnością w zakresie czujności uwagi a nasileniem stereotypowych zachowań i ograniczonych zainteresowań. Sprawność orientacji uwagi była związana z ograniczoną ekspresją w komunikacji niewerbalnej oraz zaburzeniami w interakcjach społecznych. Uwaga wykonawcza była powiązana z zaburzeniami w komunikacji i interakcjach społecznych.

The aim of the research was to compare the efficacy of attentional processes, including selectivity, switching and the ability to focus, as well as alerting, orienting and executive function, in adolescents with autism spectrum disorder (ASD) in normal range of intelligence and their typically developing counterparts. The second goal of the study was to investigate a relation between the efficacy of attentional processes and the main symptoms of autism spectrum disorders. The study was conducted in 51 adolescents with ASD with IQ in normal range aged 12-20 years and 50 typically developing counterparts matched on IQ. Male-to-female ratio was also controlled in the study. To measure attentional processes, a computer-based test, Attention Network Test (ANT), and the following standardized tests were used: D2 Test of Concentration, Color Trails Test (CTT), Wisconsin Card Sorting Test (WCST) and the Digit Span from The Wechsler Intelligence Scale. The intensity of autistic symptoms was assessed with the use of Polish test adaptations or experimental versions of the following tools: Autism Spectrum Quotient, Social Communication Questionnaire (SCQ), Autism Diagnosis Observation Schedule (ADOS-2) and Autism Diagnostic Interview ADI-R. The results of the analysis revealed decreased efficacy in alerting and orienting in adolescents with ASD in relation to their typically developing counterparts. No statistically significant differences in terms of executive function were observed in the groups. However, certain differences were revealed in tasks demanding an interaction between different processes of executive functions. The study showed that there is a link between the efficacy of alerting attention and an intensification of stereotypical behaviors and limited interests. The efficiency of orienting attention was related to restricted expression in non-verbal communication and impairments in social interactions. The executive attention was related to impairments in communication and social interactions.