Znaczenie prawne danych z rejestrów publicznych w sprawach rolnych

W rozprawie podjęto zagadnienie znaczenia prawnego danych zawartych w rejestrach publicznych w sprawach rolnych. Jej celem jest rozwiązanie problemu naukowego poprzez ustalenie, czy dane z prowadzonych w Polsce przez organy administracji rolnej systemów informatycznych, obejmujących zbiory informacji wykorzystywanych przy ustalaniu spełnienia przesłanek przyznania i rozliczenia pomocy w ramach instrumentów wsparcia Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, odpowiadają normatywnej i doktrynalnej koncepcji rejestru publicznego, jak również czy ich znaczenie prawne oddziałuje na kształtowanie sytuacji materialnoprawnej wnioskodawców i beneficjentów tej pomocy w warunkach ustanowienia na ich rzecz adekwatnych instrumentów ochrony prawnej na wypadek niezgodności zarejestrowanych danych ze stanem faktycznym lub prawnym. Rozprawa przedstawia kompleksowo uwarunkowania prawne tworzenia, funkcjonowania i wykorzystania administrowanego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (IACS), a w szczególności problematykę ewidencji producentów rolnych, ewidencji gospodarstw rolnych, ewidencji wniosków o przyznanie płatności oraz systemu identyfikacji działek rolnych (LPIS), a także wpływu innych rejestrów, takich jak m.in. ewidencja gruntów i budynków, centralna ewidencja i informacja o działalności gospodarczej, ewidencja ludności (PESEL) czy księgi wieczyste, z dobrodziejstwa których bezpośrednio lub pośrednio korzysta system IACS, aby zapewnić adekwatność i aktualność danych wykorzystywanych w procesie oceny wniosków i rozliczania przyznanej pomocy i w sposób systemowy eliminować skutki pomyłek, prób oszustwa lub nadużycia prawa przez producentów rolnych. Wskazano, że od funkcji przez nie spełnianych oraz jakości danych w nich zgromadzonych zależy sytuacja prawna blisko 1,5 miliona polskich beneficjentów instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej, ale także zapewnienie legalności wypłaty unijnych i krajowych środków finansowych. Ustalono, że wymienione rejestry, stanowiące elementy konstrukcyjne systemu IACS, poza funkcją ewidencyjną (rejestracyjną), pełnią również funkcję zarządzania wnioskami o wsparcie, kontrolują zgodność wniosków z przepisami w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej (m.in. kwalifikowalność gruntów, przestrzeganie wymogów dotyczących dobrostanu zwierząt), a także są wykorzystywane do obliczania wysokości i wypłacania płatności bezpośrednich oraz pomocy finansowej w ramach instrumentów wsparcia rozwoju obszarów wiejskich. Zapewniają transparentność w zarządzaniu środkami finansowymi nie tylko w zakresie instrumentów WPR, ale także w ramach pomocy krajowej (często o charakterze interwencyjnym), pomagają zapobiegać nadużyciom i próbom obejścia prawa w celu uzyskania nienależnych lub nadmiernych płatności, a także służą weryfikacji spełnienia wymogów stawianych przez organy unijne odpowiedzialne za dystrybucję środków finansowych. Stwierdzono, że zachodzą przesłanki, by uznać wyżej wymienione zbiory danych referencyjnych w postaci baz i ewidencji za rejestry publiczne, których zawartość kształtuje materiał dowodowy w postępowaniu administracyjnym i wywiera skutki prawne dla podmiotów prawa ubiegających się o wsparcie dochodów w obszarze produkcji rolnej i o dotacje w ramach instrumentów polityki rozwoju obszarów wiejskich. Z uwagi na doniosłość danych z systemu identyfikacji działek rolnych (LPIS) w postępowaniu w sprawie przyznawania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego WPR przedstawiono postulat przypisania im statusu dokumentu urzędowego w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Za przydatne uznano również ustanowienie przepisów, które pozwalałyby na coroczne uzgodnienie powierzchni kwalifikowanej do płatności wspólnie z rolnikiem przed terminem składania wniosków, co mogłoby ograniczyć liczbę sporów i wnoszonych środków zaskarżenia.

The following dissertation addresses the issue of the legal significance of data contained in public registers in agricultural affairs. Its goal is to solve a scientific problem by determining whether the data from IT systems managed by agricultural administration bodies in Poland, covering collections of information used to establish eligibility and settle support under the instruments of the European Union's Common Agricultural Policy, correspond to the normative and doctrinal concept of a public register, as well as to determine whether their legal significance impacts the material-legal situation of applicants and beneficiaries of this support, in conditions of establishing adequate legal protection instruments in case of discrepancies between the registered data and the factual or legal state. The dissertation comprehensively presents the legal conditions for the creation, functioning, and use of the Integrated Administration and Control System (IACS) managed by the Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture. In particular, the thesis addresses issues related to the registry of agricultural producers, registry of farms, registry of payment claims, and land parcel identification system (LPIS), as well as the impact of other registers, such as the land and building registry, central registration and information on business activity, population registry (PESEL), or land and mortgage registers, which directly or indirectly benefit the IACS system, in order to ensure the adequacy and currency of data used in the process of assessing applications and settling granted support, and to systematically eliminate the effects of mistakes, attempts at fraud or abuse of law by agricultural producers. It was indicated that both the legal situation of nearly 1.5 million Polish beneficiaries of the Common Agricultural Policy instruments, as well as the legality of payment of EU and national funds, depend on the functions these registries fulfill and the quality of data collected in them. It was determined that the abovementioned registries, constituting structural elements of the IACS system, besides their registry (registration) function, also serve to manage support applications, verify the compliance of applications with the Common Agricultural Policy provisions (including land eligibility, compliance with animal welfare requirements), and are used to calculate the amount and make direct payments and financial aid payments within support instruments for rural areas development. They ensure transparency in financial management not only within CAP instruments but also in terms of national aid (often of an intervention nature), help prevent abuses and attempts to circumvent the law to receive undue or excessive payments and serve to verify the compliance with requirements set by the EU bodies responsible for distributing financial resources. It was concluded that there are grounds to recognize the aforementioned data collections in the form of databases and registers as public registers, whose content shapes the evidentiary material in administrative proceedings and has legal effects on entities seeking income support in the agricultural production sector and grants within rural areas development policy instruments. Due to the significance of the data from the LPIS system in the procedure for granting payments under the direct support schemes of CAP, the proposal was made to grant them the status of official documents within the meaning of the Administrative Procedure Code provisions. It was also considered useful to establish regulations that would allow for an annual agreement of the area eligible for payments, jointly with the farmer, before the deadline for submitting applications, which could reduce the number of disputes and appeals.