Młode lata Honoriusza Balzaka. Filozofia – literatura – publicystyka

Zainteresowanie dziełami młodości Honoriusza Balzaka sięga jeszcze lat trzydziestych dziewiętnastego wieku i często służyło nieprzychylnej krytyce pisarza do deprecjonowania również jego późniejszej twórczości. Prawdziwa krytyka balzakowska na ten temat zaczęła rozwijać się w okresie międzywojennym, między innymi za sprawą publikacji pracy Alberta Prioulta Balzac avant La Comédie humaine (1818-1829). Contribution à l’étude de la genèse de son œuvre. Najwybitniejsi badacze, pomimo pewnych rozbieżności odnośnie opinii na temat tego okresu, zgadzają się co do jego kapitalnego znaczenia dla późniejszej twórczości, wyrażonej głównie w Komedii ludzkiej. Niniejsza praca skupia się na okresie poprzedzającym rok 1829, czyli na okresie anonimowości Balzaka, zanim wydał i podpisał swoją pierwszą oficjalną powieść, Szuanie w roku 1829. Dekadę poprzedzającą to wydarzenie podzielić można na trzy etapy, w których w większym lub mniejszym stopniu zawierają się trzy elementy wymienione w tytule: filozofia, literatura i publicystyka. W tym okresie Balzak próbował się w praktycznie we wszystkich gatunkach literatury. Filozofii głównie poświęcona jest część pierwsza, w której omówiony zostaje stosunek Balzaka do francuskiego Racjonalizmu i spuścizny Oświecenia oraz jego późniejsza ewolucja. Pierwsza część omawia również wpływ klasycznej literatury na estetykę początkującego pisarza, który szuka swojej formy i nie wie jeszcze, że zasłynie z pisania powieści. Okres jego szkiców i prób to także moment, w którym stara się określić w obliczu nowych prądów literackich, które przyjmuje entuzjastycznie, a także Romantyzmu, który odbija się echem w formie i akcentach późniejszych powieści Balzaka z lat 1822-1825. Następnie opisane zostają doświadczenia Balzaka na rynku wydawniczym, w okresie, gdy publikuje literaturę zarobkową, albo kolportażową, omówione w niemal alegoryczny sposób w tekście pseudo-biograficznym dołączonym do wydania dzieł z młodości Balzaka z 1836 roku. W 1824 roku rozczarowany literaturą przyszły autor Komedii ludzkiej próbuje swoich sił w publicystyce i uczestniczy w zbiorowym autorstwie na wpół humorystycznych i na wpół poważnych Kodeksów, życzliwie przyjmowanych przez publiczność. Jest to również okres kryzysu moralnego młodego pisarza, w czasie którego krystalizują się u niego poglądy między innymi na temat władzy i roli pieniądza w społeczeństwie. W okresie 1824-1828 Balzak uczestniczy również w bardzo poważnie traktowanej przez cały świat literacki w Paryżu dyskusji na temat powieści historycznej i jej roli w obrazowaniu obyczajów narodowych i nowej wizji historii. Na temat powieści Balzak zastanawia się od początku swojej twórczości w odniesieniu do form klasycznych, takich jak formy teatralne i poetyckie. Stara się wykazać, iż drugorzędny gatunek, za jaki powieść uważano, jest w istocie jednym z najcenniejszych wynalazków nowoczesności, gdyż w niej zawierają się wszystkie inne formy, co ułatwia opis złożoności świata. Te przemyślenia okażą się zasadnicze dla jego estetyki powieści w późniejszych latach.

The interest on Balzac’s earliest works goes as far as the 1830s when it was often used in order to disparage even his later work by some critics. The serious critic on this subject begun to really develop in the interwar period, thanks to, amongst others, the publication of Albert Prioult’s Balzac avant La Comédie humaine (1818-1829). Contribution à l’étude de la genèse de son œuvre. Despite certain differences as to how to judge this early period, the most excellent critics agree on its capital role in later aesthetics, expressed mainly in La Comédie humaine. This study is focused above all on the pre 1829 period, when Balzac was still an anonymous author, before signing his first official novel, Les Chouans, in 1829. This decade can be divided into three subperiods, in which are comprised three elements mentioned in the title: philosophy, literature, journalism. During this decade, Balzac experimented practically with all literary genres. Young Balzac’s philosophy is discussed mainly in the first part, alongside his takes on French Rationalism and Enlightenment. The first part focuses also on the influence that French classicism had on Balzac’s aesthetics when the young author did not know that he would become famous for his novels. During his period of drafts and literary experimentation, Balzac positions himself with respect to new tendencies in literature, that he welcomes with enthusiasm, and Romanticism, noticable in his later novels from the 1822-1825 period. In the following part, Balzac’s experiences as an author of merchant literature are discussed. They will be mentioned in a quasi-biographical note attached to the 1836 edition of his early works. In 1824, Balzac, disappointed by his literary unsuccess, turns to journalism and also partakes in a collective authorship of several Codes, half satirical, half serious, very well received by the public. It is also the time where the young writer experiences a grave moral crisis during which his views on power and wealth continue to evolve. Between 1824 and 1828 Balzac participates in the debate on the historical novel and its role in the depiction of national customs and the expression of a new vision of history, a subject taken with great seriousness by the literary milieu in Paris at that time. In general, the novel, as a genre, is one of Balzac’s central interests during the whole decade before 1829. He demonstrates that this secondary genre, as it was considered, is one of the most essential discoveries of modern times, because it comprises all other forms, which facilitates the reflection on world’s complexities. Those considerations will be of major importance in Balzac’s later aesthetical thought.