Modernizacje widzenia. Władysław Heinrich, Wacław Berent a drogi rozwoju polskiej psychologii doświadczalnej (1890-1939)

Rozprawa doktorska ma na celu opisanie zależności między polską psychologią doświadczalną a literaturą polskiego modernizmu przełomu XIX i XX wieku. Historia przyjaźni między Władysławem Heinrichem (psychologiem, filozofem, profesorem UJ oraz założycielem pierwszego polskiego laboratorium psychologii doświadczalnej) a Wacławem Berentem posłużyła za punkt wyjścia do szerzej zakrojonych, interdyscyplinarnych badań, opartych na kilku założeniach metodologicznych. Projekt wspiera się na założeniu, że historia spojrzenia, chociaż nie mniej ważna niż ta opisująca rozwój nauki czy sztuki, to wciąż jeszcze nierozpoznany wymiar historii społecznej. W tym ujęciu widzenie definiowane jest przez niejednorodny, zmienny zbiór teorii i praktyk, oddziałujących na siebie, jak i znoszących się elementów szerszej siatki społecznych norm i zjawisk, technicznych innowacji, naukowych dyskursów czy ekonomicznych interesów danego czasu – pole wizualne, w którym tak indywidualne, jak zbiorowe spojrzenie może się realizować. Określenie jego specyficznie lokalnych właściwości wymagało zatem prześledzenia, jakim przemianom teorie naocznej percepcji podlegały w ramach złożonych transferów kulturowych – z zagranicznych do polskich ośrodków badawczych, a następnie w przestrzeń twórczości literackiej.

The dissertation aims to describe the relationship between Polish experimental psychology and Polish modernist literature at the turn of the 20th century. The friendship between Wladyslaw Heinrich (psychologist, philosopher, professor at the Jagiellonian University and founder of the first Polish experimental psychology laboratory) and Waclaw Berent was the starting point for a broader interdisciplinary research, based on several methodological premises. The project is supported by the assumption that the history of vision, although no less important than that of art or science, is still an unexplored dimension of social history. In this view, the gaze is defined as a heterogeneous changing set of theories and practices, that both interact and cancel other elements of a broader net of social norms and phenomena, or technical innovations, scientific discourses and economic interests of a given period. The gaze is defined then by a visual field in which both the individual and collective gaze can be realized. Determining specifically local properties of the visual field required therefore tracing which transformations had the ocular perception theories undergone as part of complex cultural transfers – first from foreign research centers to Poland, then disseminating in space of literary creativity.