Warunki i strategie mobilizacji najemców lokali mieszkalnych w stowarzyszeniach lokatorskich

Warunki i strategie mobilizacji najemców lokali mieszkalnych w stowarzyszeniach lokatorskich - streszczenie Podstawowym problemem badawczym postawionym w pracy są przyczyny, dla których lokatorskie gospodarstwa domowe dotknięte problemami mieszkaniowymi podejmują określone strategie ich rozwiązania. W etapie eksploracyjnym wyróżnione zostały trzy strategie: indywidualna, polegająca na samodzielnym radzeniu sobie z problemami, uczestnicząca, skutkująca członkostwem (jednego lub więcej przedstawicieli gospodarstwa domowego) w stowarzyszeniu lokatorskim oraz „kliencka” (nazwana tak w odróżnieniu od klientystycznej, by uniknąć obciążenia bagażem znaczeniowym pojęcia klientyzm), polegająca na regularnym korzystaniu z pomocy i kontakcie ze stowarzyszeniem bez zadeklarowania członkostwa. Analiza przyczyn poprzedzona została nakreśleniem szerszego kontekstu badania mieszkalnictwa: zarysem historycznych i współczesnych stosunków mieszkaniowych ze szczególnym uwzględnieniem legislacji oraz gminnej polityki mieszkaniowej Miasta Stołecznego Warszawy, opisem historii powstawania i metod działania organizacji lokatorskich, szczegółową charakterystyką organizacji, których członkowie i klienci zostali poddani badaniu. Dokonano także rekapitulacji anglosaskiej tradycję badań nad ruchem lokatorskim jako możliwego punktu odniesienia. Właściwe badanie składało się z dwóch części: ilościowej i jakościowej. W części ilościowej zebrano 254 ankiety wypełnione samodzielnie przez respondentów, którzy wymienili podejmowane działania na rzecz rozwiązania problemów lokatorskich i wskazywali na ich przyczyny; w uzupełniającej części jakościowej, skoncentrowanej na poszerzeniu wiedzy o procesie wytwarzania ram interpretacyjnych, przeprowadzono 19 wywiadów z uczestnikami i aktywistami ruchu lokatorskiego. Konstruując hipotezy i narzędzia badawcze odwołano się do modelu aktywności obywatelskiej Almonda i Verby, teorii mobilizacji zasobów, teorii sieci społecznych w ujęciu Mario Dianiego, teorii racjonalnego (za Mancurem Olsonem) i „rozsądkowego” (za Pierrem Bourdieu) działania oraz teorii politycznego uczenia się zastosowanej do analizy korelacji między doświadczeniami wyniesionymi z kontaktów z urzędami a obraną strategią. Główne wnioski wynikające z analizy: - weryfikują pozytywnie tezę o ruchu lokatorskim jako ruchu społecznym w odniesieniu do modelu uczestnictwa i trajektorii zaangażowania - definiują polski ruch lokatorski jako ruch oparty na wspólnej tożsamości a zarazem silnie powiązany z warunkami strukturalnymi - wskazują na zależność między uczestnictwem w stowarzyszeniu i poczuciem skuteczności oraz między doświadczeniami z kontaktów z urzędami a poczuciem skuteczności - dają wgląd w proces konstytuowania ramy interpretacyjne konfliktu przez uczestników - wskazują na potrzebę analizy nie-uczestnictwa, jako zespołu zróżnicowanych, całościowych i uzasadnionych strategii, szczególnie w obszarze studiów nad partycypacją obywatelską (co wynika ze szczegółowej analizy postaw klientów i „indywidualistów”) - wskazują na potrzebę integracji narzędzi badawczych wypracowanych w studiach nad ruchami społecznymi oraz „konwencjonalną” partycypacją.

Political participation as a strategy of solving tenancy problems This dissertation undertakes the problem of tenancy which in past few years has become more universal and more urgent. Lack of housing policy led to ceaseless conflicts; recently some new matters, such as the marketization of tenure and uncontrolled privatization, have been added to the continued dispute on buy-out and complains on bad living conditions. Tenants participating in the conflict have worked out the methods of effective enforcement of their claims – from the lawsuit winning to eviction blocking. However, despite the long research tradition in Western Europe, tenants’ movement hasn’t yet been investigated by Polish social scientists. The aim of the research was to fulfill this gap with description and analysis of some of the features of tenants conflict. The theses have been based on examination of the work of Poland's tenants associations which organize numerous campaigns concerning legal and policy solutions of housing problems. Associations represent various groups of tenants – from the elderly workers living in the company- sponsored housing and fighting for enfranchisement via the inhabitants of the privatized and reprivatized tenements 'sold' together with the building and facing an overnight triplication of rents to the social-housing inhabitants trying to amend the conditions of their blocks. Though these groups differ economically and socially, the research proves that to some extent they constitute the social movement, or 'collective campaign movement' - at least in terms of the attitudes and opinions of their members. Civic action is of course not the only, and even not the most popular method of problem-solving. During the stage of exploration I have distinguished three groups of tenants depending on the strategies they decide to use: individuals contact administration representatives only in their case; clients ask for help tenants associations providing pro bono legal advice; and finally participants not only receive help but decide to take part in associations' consensual and direct actions. The main questions posed in the dissertation concerned the reasons of the ordinary tenant to engage in the civic activity of the association. The actual research included a qualitative and quanitative part. The final result consisted of 254 surveys taken by the individual tenants divided into three equal groups and 19 interviews with the associations activists and members. Both research tools were designed basing on classical and contemporary theories on political participation such as: - Civic Voluntarism Model (Almond and Verba 1952) - resource mobilization theory (McCarthy and Zald 1979) - theories on local communities and social networks (Della Porta, Diani 2011; Diani 2001) - rational choice (Olsen 1950) and doxa (Bourdieu 2005) analyses. Additionally, for the purpose of hypothesis construction, I have adapted the socio-psychological theory of ‘political learning’ (Soss 1999) in order to examine the influence of tenants’ previous experience with housing administration. It needs to be stressed that the mentioned theories refer to two sorts of political participation: ‘conventional’ or ‘consensual’, based on voting activity, political organization membership and other commonly approved influence methods, and ‘unconventional’ or ‘conflict’, focusing on direct actions, such as demonstrations, happenings and occupation. Both kinds of participation used to be investigated separately, yet in contemporary studies they start to be treated as equivalent forms of expression of civic attitude. Therefore in conclusion I call for integration of both paradigms in Polish sociology. Other conclusions of the dissertation include: - diagnosed proximity between Polish and Western European tenants’ movements as structurally determined but based on common identity, - definition of the main features of conflict framing worked out by members and activists of tenants associations, - diagnosed relation between previous experience with housing administration, participation in the movement and self-efficacy, - necessity to investigate the strategy of non-participation not simply as ‘lack of participation’, but as a group of differentiated and conscious choices. The whole dissertation consists of nine chapters. In the first the reader gets acquainted with the historical and contemporary problems of housing legislation and policy. The second describes main features of Poland's tenants associations and puts them in the context of social movements research. The third frames the research categories of participation and non-participation – the last treated as conscious and justified practice. The fourth chapter presents the results of Polish research concerning consensual and conflict participation. Chapter five and six present hypotheses and methodology of the research. Chapters seven and eight are devoted to description of the results – the first of the quantitative, the second – of qualitative research. The last chapter focuses on the conclusions and guidelines proposed for scholars and social movement animators.