Rewizja taksonomiczna kambryjskich trylobitów z rodziny Paradoxididae Hawle et Corda, 1847 z Gór Świętokrzyskich (Polska) z wykorzystaniem analizy morfometrycznej

Praca przedstawia rewizję taksonomiczną ponad 430 okazów skamieniałości trylobitów z rodziny Paradoxididae pochodzących z trzech stanowisk w Górach Świętokrzyskich: Brzechowa, profilu Jugoszów – Usarzów i Góry Słowiec, zdeponowanych przede wszystkim w kolekcjach muzealnych. Z uwagi na obecność deformacji tektonicznych w badanych skamieniałościach, do ich analizy zastosowano szereg technik morfometrycznych, a także wypracowano nową, wyspecjalizowaną metodę do analizy tego typu zbiorów danych – analizę minimalnego dystansu prokrustowego. Ze względu na subtelność różnic umożliwiających rozróżnianie taksonów w obrębie Paradoxididae, główny nacisk został położony na morfometrię geometryczną, jako metodę pozwalającą osiągnąć pożądany stopień szczegółowości. Materiał z Brzechowa i z profilu Jugoszów – Usarzów został zaliczony do endemicznych (ale pokrewnych taksonom marokańskim) gatunków Acadoparadoxides kozlowskii i Acadoparadoxides samsonowiczi, wykluczając tym samym obecność form skandynawskich w analizowanej kolekcji. Materiał z Góry Słowiec zaliczono do endemicznych gatunków Acadoparadoxides slowiecensis i Hydrocephalus polonicus, tym samym zmieniono przynależność rodzajową tych form w stosunku do wczesniejszych prac. Na podstawie zrewidowanej systematyki zaprezentowano nowy schemat biostratygraficzny dla badanego interwału, oparty o dwa lokalne poziomy zespołowe – niższy A. samsonowiczi – A. kozlowskii oraz wyższy A. slowiecensis – H. polonicus. Na podstawie związków gatunków indeksowych pierwszego poziomu z taksonami gondwańskimi potwierdzono i rozszerzono interwał korelowany z marokańskim poziomem Morocconus notabilis. Pokazano także możliwe korelacje i związki paradoxidesów poziomu A. slowiecensis – H. polonicus zarówno z materiałem gondwańskim jak i bałtyckim. Powiązania analizowanego materiału z fauną przełomu drugiego i trzeciego oddziału kambru Gondwany nie współgrają z aktualnymi interpretacjami paleogeograficznymi, zatem zaproponowano mechanizm dyspersji wraz z hipotetycznym układem paleokontynentów, który mógłby doprowadzić do pojawienia się badanej fauny w profilach Gór Świętokrzyskich.

The scope of the thesis is the taxonomic revision of a collection of more than 430 specimens of trilobites from the family Paradoxididae from three localities in the Holy Cross Mountains: Brzechów, Jugoszów – Usarzów section and Słowiec Hill, reposited mainly in museum collections. Because of tectonic deformation occurring in the analyzed specimens, a set of morphometric techniques has been applied. Moreover, a new method called the minimal Procrustes distance analysis, dedicated for the analysis of such type of data, has been developed. Due to the subtleness of the characters permitting the discrimination of particular taxa within the Paradoxididae, major focus was stressed on geometric morphometrics, which allowed for attaining the desired level of resolution. The material from Brzechów and from the Jugoszów – Usarzów section has been assigned to two endemic species (although related to Moroccan taxa), i.e. Acadoparadoxides kozlowskii and Acadoparadoxides samsonowiczi, therefore the presence of Scandinavian species in the examined collection has been excluded. The material from Słowiec Hill has been assigned to two endemic species Acadoparadoxides slowiecensis and Hydrocephalus polonicus, therefore the generic assignment has been changed in comparison to former publications. Based on the revised systematics, a new biostratigraphic scheme has been proposed, with two local assemblage zones – the lower A. samsonowiczi – A. kozlowskii Zone and the upper A. slowiecensis – H. polonicus Zone. The relationship of the index species of the lower zone to Moroccan taxa has resulted in confirming and enlarging the interval correlated with the Moroccan zone Morocconus notabilis. Moreover, the possible connections of paradoxidids from the A. slowiecensis – H. polonicus Zone with the material from Gondwana and Baltica has been shown. Relations of the analyzed material to the fauna from the boundary interval of Cambrian Series 2 and 3 are not consistent with the present palaeogeographic interpretations, therefore the mechanism of dispersion and a hypothetical paleogeographical map that may had led to the appearance of the analyzed fauna in the sections of the Holy Cross Mountains have been proposed.