Hejt w komentarzach internetowych – pragmalingwistyczna analiza zjawiska

W mojej pracy podejmuję próbę opisania nieetycznego języka w komentarzach polskich użytkowników zamieszczanych na popularnych portalach internetowych, który zgodnie z uzusem nazywam „hejtem”. Zajmuję się „nieetycznym językiem komentarzy”, a nie „językiem komentarzy w ogóle”, ponieważ nie we wszystkich wypowiedziach tego typu naruszane są zasady etyki słowa. Celowo nie piszę też o „agresywnym języku komentarzy”, ponieważ nie w każdej nieetycznej wypowiedzi jest agresja. Nieetyczny komentarz wyrządza krzywdę, ale jego autor nie musi w tym celu łamać zasad kultury słowa. Jeśli nadawca nieetycznej wypowiedzi krzywdzi nią intencjonalnie, to jego działalność może być przejawem przemocy językowej. Uznając, że ściśle lingwistyczny opis samego języka byłby niewystarczający do trafnego uchwycenia zjawiska hejtu (pokazywałby tylko, jak hejt wygląda, ale nie objaśniałby, dlaczego i jak powstał oraz jaki jest jego cel i skutek), zdecydowałem się na opis pragmalingwistyczny, w którym uwzględnia się także elementy pozajęzykowe, między innymi relacje między nadawcą, adresatem i odbiorcą, illokucyjny i perlokucyjny charakter wypowiedzi oraz kontekst komunikacyjny. Na opis hejtu w mojej dysertacji składa się osiem rozdziałów. W rozdziale I przedstawiam przedmiot badania, którego dotyczy ta rozprawa. Wyjaśniam, dlaczego podjąłem próbę opisania hejtu w komentarzach internetowych. W rozdziale II omawiam niektóre polskie badania poświęcone językowi Internetu i internautów. W drugiej części tego rozdziału zamieszczam definicje hejtu sformułowane przez innych badaczy. W rozdziale III prezentuję założenia metodologiczne, którymi posłużyłem się do przeprowadzenia analizy hejtu. Uważam, że zjawisko to nie może być badane tylko z perspektywy lingwistyki. Aby dobrze przedstawić złożoność problemu hejtu, potrzebne jest szersze, funkcjonalno-pragmatyczne podejście, takie jak krytyczna analiza dyskursu. W tym rozdziale opisuję główne założenia najważniejszych szkół KAD oraz wyjaśniam, w jaki sposób odnoszę się do nich w kolejnych częściach tej dysertacji. W rozdziale IV opisuję etymologię słowa „hejt” – staram się dowieść, że leksem ten nie jest ani synonimem wyrazu „nienawiść”, ani nie oznacza tego samego, co „mowa nienawiści”. „Hejt" w języku polskim to słowo o odrębnym znaczeniu, określające typ ataku słownego w Internecie. W rozdziale V omawiam związek hejtu z Internetem. Charakteryzuję w nim również trzy grupy (rodzaje) komentujących wyszczególniane przez innych badaczy: trolle, trolle polityczne oraz komentujących „autentycznych”. Rozdział VI tej dysertacji zawiera wyniki analizy ponad 8000 komentarzy internetowych. Omawiam kryteria, które decydowały o wyborze materiałów do badania, a następnie przedstawiam pragmatyczną analizę hejtu. Opisuję systemowe i tekstowe sposoby wartościowania w tekście, a także stosowane przez hejterów techniki dyskredytacyjne: prowokację, odwracanie uwagi, etykietowanie, deprecjację i szydzenie. Omawiam też wybierane przez hejterów punkty zaczepienia ataku: brak wiarygodności ich ofiary, jej zależność, wygląd, seksualność, obcość, cynizm i hipokryzję. Wprowadzam także własną typologię hejterów, których dzielę na „żartownisiów”, „krzykaczy”, „oburzonych” oraz „informatorów”. W rozdziale VII opisuję hejt jako przejaw przemocy językowej. Ostatni rozdział tej pracy poświęcam działaniom, które mogą zostać podjęte, aby przeciwdziałać hejtowi.

In my dissertation I attempt to describe unethical language in Polish Internet users' comments posted on popular websites. In accordance with the common practice of Polish native speakers I call this type of language ‘hejt’. I deal with the ‘unethical language of comments’ and not ‘the language of comments in general’ because not all comments violate the rules of ethical communication, so clarification is needed. I also do not write about the ‘aggressive language of comments’ because aggression is not always present in unethical speech. Unethical speech is intended to harm the person it targets. When the author of an unethical utterance harms deliberately, this may be interpreted as an act of violence, precisely of violence in language (or linguistic violence). Considering that a strictly linguistic description would be insufficient to accurately capture the phenomenon of ‘hejt’ (it would only show how ‘hejt’ looks, but would not explain why and how it emerged and what its effects and purposes are), I decided on a pragmalinguistic description. This description includes non-linguistic elements, such as relations between the sender, the addressee and the recipient, context or the illocutionary and perlocutionary nature of the utterance. There are eight chapters in this dissertation. In the first one I present the subject of this study. I explain why I made an attempt to describe ‘hejt’ in online comments. In chapter II I discuss major Polish research on the language of the Internet and its users. In the second part of this chapter I present other researchers’ definitions of ‘hejt’. In chapter III I present the methodology I used. I believe that the phenomenon of ‘hejt’ cannot be studied only from the perspective of linguistics. To properly illustrate the complexity of this problem a broader, functional pragmatic approach, such as critical discourse analysis (CDA), is needed. In this chapter I describe the main assumptions of CDA and explain how I relate to them in the subsequent parts of this dissertation. In chapter IV I describe the etymology of the word ‘hejt’ – I try to prove that it is neither synonymous with the Polish word for ‘hatred’ (Pol. ‘nienawiść’), nor does it mean the same as ‘hate speech’ (Pol. ‘mowa nienawiści’). ‘Hejt’ in Polish is a word with a separate meaning that names verbal attacks on the Internet. A complete analysis of ‘hejt’ calls for the description of the medium in which it can be found. Therefore in chapter V I discuss the relation between ‘hejt’ and the Internet. In this chapter I also characterize three groups (types) of commenters (posters) listed by other researchers: trolls, political trolls and ‘authentic’ commenters. Chapter VI of this dissertation contains the results of an analysis of over 8000 online comments. I discuss the criteria that determined the choice of research material for this study. Then I present a pragmatic analysis of ‘hejt’. I enumerate ways of assigning values in text. I describe discrediting techniques used by haters: provocation, distraction, labeling, depreciation and mocking. I also discuss the areas that haters usually choose to attack: their victim’s lack of credibility, dependence, appearance, sexuality, strangeness, cynicism and hypocrisy. I also introduce my own typology of haters. I classify them as ‘jesters’, ‘loudmouths’, ‘outraged ones’ and ‘informants’. In chapter VII I describe ‘hejt’ as a form of linguistic violence (or violence in language). In the last chapter of this work I describe actions that can be taken to counteract hate.