Prawna koncepcja systemów jakości żywności

Praca doktorska przedstawia zagadnienie publicznoprawnej ochrony szczególnych standardów żywności w ramach systemów jakości żywności. Przykładami takich rozwiązań jest rolnictwo ekologiczne oraz ochrona oznaczeń geograficznych środków spożywczych. W rozprawie „prawna koncepcja systemów jakości żywności” jest rozumiana jako zbiór myśli przewodnich prawodawcy służących konstrukcji systemów ochrony zespołu cech środka spożywczego. W tym kontekście pojęciem „systemu” określono układ elementów mający określoną strukturę i stanowiącego logicznie uporządkowaną całość. Celem prowadzonych rozważań była próba sformułowania prawnej koncepcji systemów jakości żywności. Praca badawcza służyła prawnej charakterystyce reglamentacji przez państwo jakości środków spożywczych. W pracy poświęcono wiele uwagi precyzyjnemu określeniu siatki pojęciowej prawa rolnego oraz żywnościowego w zakresie jakości produktów. Dotychczasowy stan badań doktryny uwzględniał tematykę jakości zdrowotnej oraz jakości handlowej produktów. Krajowy ustawodawca wprowadził dychotomiczny podział wymogów ustanowionych z powodu bezpieczeństwa żywności oraz standaryzacji środków spożywczych, który znajduje swoje odzwierciedlenie w urzędowej kontroli żywności w Polsce. Z kolei unijny prawodawca odnosi się do „wyższej” jakości produktów poszukiwanych przez konsumentów (np. ekologicznych lub związanych z określonym terytorium). W związku z powyższym koniecznym było ustalenie prawnego zakresu pojęcia „jakości” oraz określenie pozycji tej kategorii na tle siatki pojęciowej prawa rolnego i żywnościowego. Systemy jakości żywności służą ochronie interesu konsumenta poszukującego środka spożywczego o szczególnych standardach. Jednocześnie ta sama instytucja prawna może chronić interes producenta w zakresie uczciwej konkurencji wytwórców „wartości dodanej” do środka spożywczego. Zgodnie z polityką Unii Europejskiej określono również cele systemów jakości żywności realizujące interes publiczny w postaci ochrony środowiska oraz wsparcia rozwoju obszarów wiejskich. Przeprowadzone rozważania służyły zestawieniu mechanizmów konstrukcyjnych systemów jakości z wyrażonymi przez prawodawcę motywami ustanowienia regulacji. W pracy przeprowadzono analizę kryteriów wyodrębnienia oraz elementów konstrukcyjnych systemów jakości żywności. Opracowanie niniejszego zagadnienia służyło wyłonieniu myśli przewodnich tworzących wspólną koncepcję prawną do regulacji takich obszarów jak produkcja ekologiczna, ochrona oznaczeń geograficznych lub krajowych systemów produkcji na wybranych rynkach rolnych. Dychotomia prawa żywnościowego w historycznym ujęciu odnosiła się do podziału przesłanek ustanowienia norm oraz ewentualnego konfrontowania pojęć „bezpieczeństwa” i „jakości” żywności. Jednak aktualnie istotą różnicowania norm prawa żywnościowego jest kluczowy ich charakter obligatoryjnego („standardów minimum”) lub fakultatywnego („wyższej jakości”) stosowania w łańcuchu żywnościowym. Ponadto przeprowadzona praca badawcza pozwala na sformułowanie wniosku, iż w drugiej dekadzie XXI wieku w prawie unijnym można zaobserwować koncepcję zintegrowanego podejścia do systemów jakości żywności. Prawną koncepcję systemu jakości żywności można sformułować jako administracyjnoprawną regulację fakultatywnego zbioru skonkretyzowanych standardów środków spożywczych, których ustanowienie służy realizacji interesu publicznego i które objęte są urzędową kontrolą żywności. Ponadto do identyfikacji systemu jakości żywności w rozumieniu przedstawionej koncepcji konieczne jest spełnienie kryterium formalnoprawnego, tzn. określenie danej regulacji jakości żywności jako systemu w akcie normatywnym.

The doctoral dissertation presents the issue of public law protection of specific food standards in the context of food quality schemes. Organic farming and geografical indications protection of foodstuffs are primary examples of such standards. The dissertation defines the phrase ‘legal concept of food quality schemes’ as a collection of guiding ideas for the construction of legal systems aimed at protection of the set of foodstuff standards. In this context the term ‘system’ is interpreted as a set of items which has its own defined structure and forms a logically ordered whole. The aim of this dissertation was to attempt to formulate a legal concept of food quality schemes. The research work was focused on the legal characteristic of a state regulation concerning foodstuff quality. In the dissertation considerable attention is paid to the precise definition of a conceptual grid pertaining to the product quality in agricultural and food law. The current state of the legal research in the field took into account both product health and commercial quality. National lawmaker introduced a dichotomous division of requirements set due to the food safety and the foodstuff standardization which is reflected in the official food control. Whereas the European Union (EU) law refers to ‘higher’ product quality expected by consumers which can be for instance of ecological or geographical nature. As a consequence it was necessary to establish the legal scope of the term ‘quality’ as well as its statement among other conceptual categories from agricultural and food law. Food quality schemes serve to protect the interests of the consumer who is looking for a foodstuff of particular standards. Simultaneously the same institution may serve the producer’s interests in terms of fair competition among companies creating value-adding attributes of their products. In line with the EU policy public interest goals for food quality schemes were set – that is the environmental protection and the support of rural areas. Carried out considerations were aimed at the statement of food quality schemes’ construction mechanisms along with regulation motives stated by the lawmaker. The dissertation presents an analysis of both separation criteria and construction elements of food quality schemes. The study of this issue was aimed at identifying main ideas upon which a common legal framework for various areas such us: ecological production, geografical indications protection or national production systems may be constructed on given agricultural markets. In a historical perspective, the dichotomy of food law related to the division of premises for establishing a norm and potential confronting concepts of food security and quality. However, the essence of differentiating food law norms lies in a way in which they are applied in food chain – either as obligatory (‘minimum standards’) or as optional (‘higher quality’). Moreover, the carried out research allows to formulate a conclusion that in the second decade of the XXI century in the EU law one may observe the concept of an integrated approach to food quality schemes. A legal concept of a food quality scheme may be formulated as an administrative and legal regulation of an optional group of specific standards for foodstuffs established with the aim of meeting the public interest and so that they may be subject to official food control. In addition, to identify a food quality scheme, as defined in the presented approach, it is necessary to meet a formal and legal criterion i.e. to specify a given food quality regulation as a scheme in a legal act.