Słownik terminologiczny jako narzędzie pracy tłumacza tekstów medycznych

Przedmiotem niniejszej rozprawy jest komunikacja specjalistyczna przedstawicieli zawodów medycznych, odbywająca się z udziałem pośrednika językowego. Ponieważ wysokiej jakości przekład odgrywa w tym procesie kluczową w rolę, zwrócono uwagę na potrzebę tworzenia produktów terminograficznych, które będą pomagać tłumaczom w przekładzie wąsko wyspecjalizowanych tekstów medycznych. Rozprawa składa się ze wstępu, dwóch części (teoretycznej i empirycznej), wniosków, streszczenia w języku angielskim, bibliografii oraz wykazu tekstów źródłowych. Część pierwsza zawiera cztery rozdziały stanowiące teoretyczną bazę badań. Część empiryczna obejmuje opis stworzonego słownika oraz cztery komponenty budujące dzieło terminograficzne określone mianem „Hybrydowego słownika przekładowego medycyny pracy”. W rozdziale pierwszym ma miejsce scharakteryzowanie najważniejszych z punktu widzenia tłumacza cech technolektu medycznego, jako szczególnego rodzaju języka naukowego, będącego narzędziem pracy zawodowej oraz kształcenia zawodowego fachowców różnych specjalności medycznych. Ze względu na potrzebę odpowiedniego ograniczenia leksykonu reprezentowanego w słowniku, konieczne było dalsze zawężenie przedmiotu badań, do jednej z dziedzin nauk medycznych. Wybór padł na obszar medycyny pracy, który uznano za godny zainteresowania ze względu na zauważalną w ostatnich latach intensyfikację aktywności zawodowej, której negatywne skutki zdrowotne coraz częściej stanowią temat międzynarodowych publikacji naukowych. W rozdziale drugim tekst medyczny zostaje umiejscowiony na mapie typologii tekstów specjalistycznych. Następnie, zostaje przedstawiona ogólna typologia tekstów medycznych, z uwzględnieniem gatunku danego tekstu, jego celu komunikacyjnego, typowego nadawcy i odbiorcy, poziomu hermetyczności, charakteru terminologii oraz pozostałych cech dystynktywnych. Przybliżone zostają także typy relacji między uczestnikami komunikacji z udziałem tekstów medycznych, z naciskiem na różnice wynikające z obecności uczestników o różnym poziomie wiedzy fachowej. W rozdziale trzecim, w poszukiwaniu narzędzi przychodzących z pomocą tłumaczowi tekstów medycznych, zostaje przytoczona funkcja słowników terminologicznych dostępnych w różnych odmianach, a ich wystarczalność jest poddana analizie w świetle problemów, jakie pojawiają się w trakcie tłumaczenia tekstów medycznych oraz dodatkowych wyzwań, które stawiają przed tłumaczem teksty multidyscyplinarne, jak chociażby te z dziedziny medycyny pracy. W dalszej kolejności, przedstawione zostają aktualne propozycje słowników skierowane do specjalistów zawodów medycznych i/lub niespecjalistów z perspektywy dwóch analiz opisanych w literaturze oraz analizy własnej. Z racji na ograniczoną dostępność i niewystarczające funkcje słowników specjalistycznych, jako uzupełnienie zestawu narzędzi tłumacza opisane są przykłady innych pomocnych źródeł i działań, takich jak słowniki internetowe, korpusy paralelne, ankiety przeprowadzane wśród specjalistów i in. W rozdziale czwartym zostaje postawione pytanie, kim najczęściej jest i kim powinien być pośrednik językowy, aby posiadając dostęp do odpowiednich narzędzi mógł zapewnić stabilnie wysoką jakość tłumaczenia tekstu medycznego. Ze względu na szeroko opisane w literaturze przykłady błędów w tłumaczeniach medycznych, zostają tutaj poruszone kwestie kompetencji tłumaczeniowej oraz poziomu posiadanej i wymaganej wiedzy fachowej u dwóch grup pośredników językowych – fachowców medycznych i zawodowych tłumaczy. Jako pierwszy przybliżony jest profil grupy specjalistów bez teoretycznego i praktycznego przygotowania translacyjnego. W świetle niepowodzeń, które jak wskazują opisane w literaturze przypadki, są częstym wynikiem przekładu dokonywanego przez przedstawicieli tej grupy, zostaje przedstawione stanowisko, że to właśnie zawodowy tłumacz, który doposaży się w wystarczającą wiedzę merytoryczną, lub posłuży się odpowiednim narzędziem, ma większe predyspozycje do wykonania maksymalnie ekwiwalentnego tłumaczenia. Obok podkreślenia roli słownika przekładowego, jako narzędzia dedykowanego tłumaczowi, dokonany jest dalszy przegląd dodatkowych źródeł, które mogą wspierać tłumacza tekstów medycznych w zachowaniu odpowiedniego stylu i estetyki tekstu naukowego oraz uchronić go przed potencjalnymi błędami. Jako źródła informacji na temat najczęstszych błędów w tłumaczeniach tekstów medycznych oraz narzędzi pomocnych w ich unikaniu posłużyły międzynarodowe publikacje doświadczonych tłumaczy oraz własne doświadczenie translacyjne. W tym rozdziale rozwinięte zostaje także zagadnienie kompetencji translacyjnej i poziomu wiedzy merytorycznej wymaganej od tłumacza. Wreszcie, zaproponowany zostaje model tłumaczenia tekstów medycznych na podstawie trójfazowego modelu E.A. Nidy oraz wprowadzone zostaje pojęcie „jednostki myślenia translacyjnego”. Zaprezentowany w drugiej części rozprawy słownik jest przykładem narzędzia, które poprzez swoją strukturę ma oprócz spełniania funkcji prymarnych, zaproponować rozwój działań leksykografii terminologicznej w kierunku tworzenia „kompozycyjnych układów produktów terminograficznych”, będących atrakcyjnym graficznie, dostarczającym wiedzę wielokanałowo źródłem drukowanym, a w przyszłości potencjalnie interaktywnym słownikiem multimedialnym. Dwutorowość pracy leksykograficznej prowadząca do tworzenia słownika w postaci drukowanej oraz towarzyszącego mu wydania elektronicznego, wydaje się być kierunkiem szczególnie wskazanym w dobie dynamicznego rozwoju techniki komputerowej i narzędzi mobilnych.