Les allusions érudites polonaises dans les sous-titres français de la série « 1670 »

Celem pracy jest przedstawienie wybranych przykładów polskich aluzji erudycyjnych z serialu „1670” Netfliksa oraz analiza ich tłumaczenia na język francuski w formie napisów. Praca rozpoczyna się od przedstawienia dwóch pojęć, tj. „aluzji erudycyjnej” O. Wojtasiewicza oraz „elementu kulturowego” K. Hejwowskiego. Zestawienie tych dwóch terminów ma na celu stwierdzenie, czy ujmują one podobny problem tłumaczeniowy, a różnią się tylko kwestią nazewnictwa, lub wręcz przeciwnie, odnoszą się do zupełnie innych zjawisk. W kolejnym rozdziale części teoretycznej prezentowane są perspektywy wybranych przekładoznawców dotyczące kwestii tego, czy skuteczne tłumaczenie elementów kulturowych jest w ogóle możliwe, a jeśli tak, to co się z tym wiąże. Następnie przedstawiane są trzy typologie metod tłumaczenia elementów kulturowych. Pierwsza z nich pochodzi z publikacji J. Vinaya i J. Darbelneta i stanowi niejako bazę dla kolejnej typologii opracowanej przez P. Newmarka, który w swojej publikacji nazywa owe metody „procesami”. Autorem ostatniej przedstawionej typologii jest K. Hejwowski, który sam określa je mianem „technik tłumaczeniowych”. W ostatnim rozdziale części teoretycznej poruszona jest kwestia specyfiki tłumaczenia elementów kulturowych w formie napisów. Na podstawie publikacji T. Tomaszkiewicz omawiane są czynniki mogące wywierać wpływ na ostateczne wybory rozwiązań tłumaczeniowych w procesie sporządzania tłumaczenia aluzji erudycyjnych w formie napisów. Oprócz tego przedstawiona jest też krótka klasyfikacja strategii stosowanych podczas tłumaczenia aluzji erudycyjnych w napisach, opracowana przez hiszpańskiego autora A.R. Valdeona. Po tej części następuje analiza właściwa, rozpoczynająca się od krótkiego wprowadzenia, w którym przedstawiane są zarówno sam serial, jak i powody, dla których jego tłumaczenie wydaje się być szczególnie wymagające. Następnie prezentowana jest typologia omawianych przykładów, oparta o element, do którego dana aluzja się odnosi. Każda aluzja omawiana jest w następujący sposób: przedstawienie kontekstu danej sceny, przedstawienie tłumaczenia, wyjaśnienie danej aluzji, klasyfikacja zastosowanych rozwiązań tłumaczeniowych oraz ich ocena. Praca kończy się wnioskami, w których znajdują się odpowiedzi na postawione w części teoretycznej pytania badawcze.

The aim of the dissertation is to analyse selected examples of Polish erudite allusions and their translation into French (in the form of subtitles) as they appear in the Netflix series 1670. The theoretical part of the dissertation begins by juxtaposing O. Wojtasiewicz's notion of 'erudite allusion' with K. Hejwowski's notion of 'cultural element' to determine whether they address a similar translation problem or refer to two distinct issues. Additionally, the perspectives of the aforementioned authors on the translation of scholarly allusions are examined, leading smoothly into the typology of their translation methods. The final chapter of the theoretical section addresses the specific challenges of translating scholarly allusions in the form of cross-linguistic subtitles. The analytical part begins with a brief introduction, presenting the corpus and explaining why translating this particular series posed a complex challenge for the translators. Following this introduction, the discussed allusions are categorised into six groups based on the elements they reference. Finally, the dissertation concludes with answers to the research questions posed at the outset.

L'objectif de ce mémoire est de présenter des exemples d'allusions érudites polonaises tirées de la série Netflix « 1670 » et d'analyser leur traduction en français sous forme de sous-titres. Le mémoire commence par introduire deux notions : « allusion érudite » de O. Wojtasiewicz et « élément culturel » de K. Hejwowski. La juxtaposition de ces deux termes vise à déterminer s'ils recouvrent un problème de traduction similaire, ne différant que par la nomenclature, ou s'ils renvoient à des phénomènes complètement différents. La section suivante de la partie théorique présente les points de vue de certains spécialistes de la traduction sur la possibilité de traduire efficacement des éléments culturels et, le cas échéant, ce que cela implique. Trois typologies de méthodes de traduction des éléments culturels sont ensuite présentées. La première est tirée de la publication de J. Vinay et J. Darbelnet, qui sert également de base à une autre typologie développée par P. Newmark, qui appelle ces méthodes des « procédés » dans sa publication. L'auteur de la dernière typologie présentée est K. Hejwowski, qui les qualifie de « techniques de traduction ». Le dernier chapitre de la partie théorique aborde la spécificité de la traduction des éléments culturels sous forme de sous-titres. Basé sur la publication de T. Tomaszkiewicz, les facteurs influençant le choix final des solutions de traduction dans le processus de production de sous-titres pour des allusions érudites sont présentés. En outre, une brève classification des stratégies utilisées lors de la traduction d'allusions érudites en sous-titrage, développée par A.R. Valdeon est également proposée. Cette section est suivie de l'analyse proprement dite, qui commence par une brève introduction présentant la série elle-même et les raisons pour lesquelles sa traduction semble particulièrement difficile. Cette introduction est suivie d'une typologie des exemples analysés, basée sur l'élément auquel l'allusion se réfère. Chaque allusion est abordée de la manière suivante : présentation du contexte de la scène en question, présentation de la traduction, explication de l'allusion, classification des solutions de traduction utilisées et évaluation de celles-ci. Le mémoire se termine par une conclusion, où seront présentées les réponses aux questions de recherche posées dans la partie théorique.