Sztuka porażki – emancypacja polityczna poprzez praktykę artystyczną na przykładzie sztuki queerowej

Celem rozprawy jest krytyczne omówienie i poszerzenie znaczenia porażki zaproponowanego przez Jacka Halberstama w pracy The Queer Art of Failure przy wykorzystaniu narzędzi współczesnej filozofii oraz innych nauk humanistycznych w tym socjologii i kulturoznawstwa. W rozprawie sformułowana zostaje następująca hipoteza: sztuka porażki jest jedną ze strategii emancypacji w ramach ideologii sukcesu. Na niniejszą rozprawę składają się cztery rozdziały. Pierwsze dwa służą zarysowaniu warunków systemowej determinacji w wymiarze ideologiczno-instytucjonalnym, kolejne dwa zmierzają ku zarysowaniu możliwości emancypacyjnej strategii w kontekście przywołanych koncepcji podmiotowości. W pierwszym rozdziale „Ideologia. Rozpoznanie ideologii sukcesu w perspektywie globalnego kapitalizmu późnej nowoczesności” w odniesieniu do koncepcji Zygmunta Baumana, Louisa Althussera i Slavoja Žižka przedstawiona zostaje definicja ideologii sukcesu w rozumieniu symboliczno-wyobrażeniowej formacji społecznej opartej na sukcesie w funkcji Znaczącego Mistrza. W ramach niniejszej ideologii jednostki zostają zobligowane do nieustannego samodoskonalenia, przez co podtrzymują reprodukcję warunków systemowych. W drugim rozdziale „Instytucja. Rozpoznanie instytucji sztuki w perspektywie ideologii sukcesu i innych zjawisk późnej nowoczesności” w odniesieniu do koncepcji Arthura C. Danto oraz Jeana Bourdieu sformułowane zostaje rozumienie pola posthistorycznego, które stanowi zinstytucjonalizowaną formę organizacji praktyk artystycznych charakterystyczną dla obecnej współczesności. Praktyki artystyczne w ramach ideologii sukcesu organizowane są przez narzędzia takie jak: nagroda, subwencja i projekt. W Rozdziale III „Podmiot. Wybrane koncepcje podmiotowości w kontekście emancypacyjnego potencjału sztuk” zarysowane zostaje alternatywne rozumienie podmiotu względem Althusserowskiego modelu ujarzmienia przez interpelację. W odniesieniu do koncepcji Jacquesa Lacana, Slavoja Žižka, Gianniego Vattima i Jacquesa Rancière'a wskazane zostają tropy możliwej emancypacji ze szczególnym uwzględnieniem praktyk artystycznych jako narzędzia krytyki estetycznych form ideologii. W Rozdziale IV „Sztuka. Porażka jako punkt wyjścia dla artystycznych praktyk emancypacyjnych w obrębie ideologii sukcesu” formułuję definicję sztuki porażki w oparci o rozumienia porażki przedstawione w poprzednich rozdziałach, czyli porażki jako a) ideologicznego dopełnienie sukcesu, b) fiaska historycznej Awangardy, c) nieskuteczności podmiotowej reprezentacji w ramach porządku symbolicznego/dzielenia postrzegalnego. Sformułowane pojęcie omówione zostaje na przykładzie sztuki queerowej współczesnych polskich artystów takich jak: Wala Tomasz Foltyn Walentyna Tanz, Bella Ćwir, Queer Explosion, Tomasz Szczepanek, Katarzyna Kozyra, Artur Żmijewski.

The purpose of the dissertation is to critically discuss and expand the meaning of failure proposed by Jacek Halberstam in The Queer Art of Failure using the tools of contemporary philosophy and other humanities, including sociology and cultural studies. In the dissertation the following hypothesis is formulated: the art of failure is one of the strategies of emancipation within the ideology of success. This dissertation consists of four chapters. The first two include a definition of the systematic determination in the ideological and institutional dimensions, the next two aim at outlining the possibilities of emancipatory strategy in the context of the mentioned subjectivity concepts. In the first chapter, 'Ideology. Recognition of the ideology of success in the perspective of global capitalism of late modernity' which refers to the concepts of Zygmunt Bauman, Louis Althusser and Slavoj Žižek, the ideology of success is presented as a symbolic-imaginary formation based on success in the function of Master-Signifier. Within this ideology, individuals are committed to continuous self-improvement, in order to maintain reproduction of systemic conditions. In the second chapter, 'Institution. Recognition of the art institution from the perspective of the ideology of success and other phenomena of late modernity' according to the concepts of Arthur C. Danto and Jean Bourdieu, it is formulated an understanding of the post-historic field, which is an institutionalized strategy of organizing artistic practices. Within the ideology of success they are organized with tools such as prize, subsidy and project. In the third chapter, 'Subject. Selected concepts of the subject in the context of the emancipatory potential of arts' an alternative understanding of the subject as a counterproposal to the Althusserian model of subjugation through interpellation is presented. Relating to the concepts of Jacques Lacan, Slavoj Žižek, Gianni Vattimo and Jacques Rancière, the paths of possible emancipation are indicated with particular application of artistic practices as a tool for aesthetic criticism of ideology. In the fourth chapter, 'Art. Failure as a starting point for artistic emancipation practices in the field of ideology of success' the definition of the art of failure is formulated based on the understanding of failure presented in the previous chapters, where failure was presented as a) the ideological complement of success, b) defeat of the historical Avant-garde, c) subjective inefficiency of representation within symbolic register/distribution of the sensible. The concept is explained with examples of contemporary queer art from Polish artists such as Vala Tomasz Foltyn Valentyna Tanz, Bella Ćwir, Queer Explosion, Tomasz Szczepanek, Katarzyna Kozyra, Artur Żmijewski.