Między zagrodą a boiskiem. Studium aktywności wiejskich klubów sportowych

Celem studium było odkrycie specyfiki wiejskich organizacji pozarządowych niezakorzenionych w bogatej tradycji działań wspólnotowych na wsi, niezwiązanych z życiem codziennym mieszkańców wsi, ani też z prowadzeniem działalności rolniczej. Organizacje tego typu można znaleźć na terenie całego kraju. Funkcjonują one w sieciach, mają swoje miejskie odpowiedniki oraz są obficie finansowane ze źródeł publicznych. Najliczniej kategorię tego typu podmiotów trzeciego sektora reprezentują na polskiej wsi kluby sportowe – w zdecydowanej większości prowadzące drużyny piłki nożnej, bazujące na aktywności młodzieży, silnie związane z samorządem lokalnym oraz nierzadko posiadające bogatą, silnie powiązaną ze społecznością lokalną historię. Wyniki prac badawczych prowadzonych na Zachodzie wskazują, że organizacje sportowe mogą stanowić ośrodek aktywności obywatelskiej i działań zbiorowych na rzecz środowisk lokalnych. Dzięki projektowi badawczemu udało się rozwiać wątpliwości, czy w polskich realiach tego typu organizacje również można uznać za „w pełni obywatelskie”. Badania dowiodły, iż wiejskie kluby piłkarskie - zobligowane regularną działalnością do ponoszenia znacznych nakładów organizacyjnych - są zdolne do generowania kapitału społecznego zarówno w jego pomostowej, jaki i spajającej odmianie, co jest warunkiem koniecznym szeroko rozumianego rozwoju endogennego, jak również przetrwania stowarzyszeń w warunkach wiejskich. Kluby zdolne są więc do działań innowacyjnych, polegających na niwelacji deficytu zasobów materialnych i niematerialnych oraz mobilizacji różnorakich zasobów w społecznościach lokalnych. Uruchamiane w ten sposób sieci formalnych i nieformalnych powiązań, oparte najczęściej na bezpośrednich osobowych znajomościach niż relacjach instytucjonalnych, w odpowiednich warunkach przyczynić mogą się chociażby do transferu wiedzy czy inicjowania przedsięwzięć pozasportowych na rzecz społeczności lokalnej. Zrealizowane przedsięwzięcie badawcze pozwoliło również wskazać funkcje pełnione przez amatorskie kluby piłkarskie w życiu społeczności wiejskich. Zidentyfikowano mechanizmy wytwarzania i adaptacji nowych wzorów kultury na polskiej prowincji, niezwiązanych z tradycją i kulturą ludową. Projekt wzbogacił także stosunkowo niewielki zasób wiedzy o świecie społecznym wiejskich sportowców, postrzeganiu fenomenu sportu przez mieszkańców polskiej wsi oraz współczesnych stylach spędzania czasu wolnego poza miastem. Wyniki studiów pozwalają wysnuć wniosek, iż w klubach drzemie potencjał wzmacniania i rewitalizacji kultury lokalnej, a kluczową rolę w tym procesie mogą (z racji posiadanych kompetencji oraz pragnienia zmiany) pełnić młodzi kibice piłkarscy realizujący swe pozasportowe pasje i hobby w ścisłej styczności z klubem piłkarskim.

For the last 25 years, rural sport and cultural phenomena hasn’t been a subject of a sociological studies in Poland. This research project is (according to the author's knowledge) the first realized on the example of sports organizations, which work in the Polish rural areas, after '89. Nowadays amateur sports clubs make up one of the biggest subjects’ category of the third sector (except for Voluntary Fire Brigades) represented in Polish countryside. Having their urban counterparts they are functioning in the supralocal chains, and are prolifically financed from the public resources, which can be taken as a ‘nonclassicall’ rural NGO. Until now the activities of amateur sports organizations (despite their large number and considerable funds at their disposal) was treated as a form of activity purely hobby, an irrelevant for the development of civil society. The aim of this disertation was to describe the main problems that this type of sports companies are facing as well as the successful ways of dealing with them while generating new and using the present resources (financial and nonfinancial ones) in the rural environments. Results of the conducted study confirm that amateur football clubs can generating, adapting, using and existing resources of social capital in rural reality in Poland, which is currently undergoing a dynamic transformation.The analyze the strategies being undertaken to enable effective action in communities with low level of social capital allowed identify mechanisms for strengthening existing and generate new social resources in rural communities (especially where the non-governmental organizations are young). It is a potential that can support endogenous development and innovation in local communities in Polish countryside. An additional objective of this study was to gain information about the functions carried out by the amateur sports clubs in rural communities and about content of the culture which there produce and adapt. This way a small amount of knowledge about the social world of rural sportsmen and the contemporary perception of the phenomenon of sport by Polish countryside’s residents were enriched. According to the results of research, clubs participate in the proces of bonding local community and co-create their identity (especially where there are no other institutions of public life). Also we can say that cultural phenomena of football (like the versatile football values, attitudes and patterns of fans' behaviour) have found a niche in the cultural space of the Polish countryside and there they evolve, becoming an emanation of glocalism. In this context, the use of football fans to the revitalization of local culture seems to be possible and expected.