Tezaurus dziedzinowy jako narzędzie reprezentacji pól badawczych – na przykładzie tezaurusa "Bezpieczeństwo pracy i ergonomia" i interdyscyplinarnego pola badawczego bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy

Tezaurus „Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia”, który powstał w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy – Państwowym Instytucie Badawczym (CIOP-PIB) w latach 90. XX wieku, utworzony został w ramach adaptacji Tezaurusa CIS ILO. Cel główny pracy dotyczy potwierdzenia funkcji tezaurusa dziedzinowego jako narzędzia reprezentacji dla interdyscyplinarnego pola badawczego związanego z bezpiecznym funkcjonowaniem człowieka w środowisku pracy (BHP) na przykładzie ww. tezaurusa. Został on zrealizowany w toku przeprowadzonych badań, opartych na następujących założeniach: • domena BHP jest interdyscyplinarnym polem badawczym; • poszukiwanie reprezentacji w kategoryzacjach dyscyplin/dziedzin naukowych MNiSW (2011), (2018) i OECD (2007) potwierdzi interdyscyplinarność pola badawczego BHP; • istnienie międzynarodowych zasobów terminologicznych dotyczących BHP jest przesłanką istnienia potrzeby ujednoliconego indeksowania dokumentów dotyczących tej problematyki, ponieważ istnieje grupa odbiorców, których potrzeby informacyjne koncentrują się na zagadnieniach związanych z różnymi aspektami BHP; • zmienianie się wraz z upływem czasu tematyki prac badawczych tego obszaru jest możliwa do uchwycenia na podstawie analizy charakterystyk informacyjno-wyszukiwawczych publikacji, opartych w szczególności na deskryptorach Tezaurusa BPiE oraz na deskryptorze dominującym w katalogowej bazie badawczej BB21. Badania przedstawione w pracy wykonano na wybranym materiale, tj. literaturze przedmiotowej dla pola badawczego BHP i Tezaurusie BPiE. Literaturę ograniczono do publikacji reprezentatywnych dla badań w tym zakresie, tzn. realizowanych na przestrzeni lat 1950–2010 w CIOP/CIOP-PIB i opublikowanych w wybranych czasopismach. Zakres analizowanych publikacji i informacji o nich odpowiada zakresowi badań podstawowych i stosowanych prowadzonych w CIOP/CIOP-PIB, a tym samym zakresowi analizowanego pola badawczego. Utworzono retrospektywną katalogową bazę badawczą (BB21), która umożliwiła zgromadzenie w jednym miejscu materiału badawczego (ponad 2300 artykułów), a odpowiednie zdefiniowanie pól w bazie pozwoliło na uporządkowanie materiału. Wykazano, że BHP jest interdyscyplinarnym polem badawczym, w które wpisują się zagadnienia występujące w naukach ścisłych, społecznych i naukach o życiu. Poszukiwanie reprezentacji w kategoryzacjach dyscyplin/dziedzin naukowych MNiSW i OECD również potwierdziło interdyscyplinarność pola BHP, co wykazano przez mapowanie danych do Tezaurusa BPiE. Wskazanie korelacji z wykorzystaniem kategoryzacji występującej w bazach WoS i Scopus do Tezaurusa BPiE także potwierdziło interdyscyplinarność badań w zakresie BHP. Omówienie międzynarodowych zasobów terminologicznych dotyczących BHP poświadczyło potrzebę korzystania z jednolitych zbiorów leksyki podczas opracowywania dokumentów. Cel główny rozprawy – zbadanie czy i w jakim stopniu tezaurus dziedzinowy stanowi narzędzie reprezentacji pól badawczych, które mieszczą się w jego zakresie – został osiągnięty. Wykazano zmienność zasobu leksykalnego tezaurusa – i relacji w jego obrębie – w świetle zmian pól i kierunków badawczych dla wyznaczonego obszaru. Dodatkowo efektem zindeksowania informacji z lat 1950–2010 i usadowienia ich w bazie BB21 (i katalogu Biblioteki CIOP-PIB) było wprowadzenie tych informacji do ponownego obiegu informacyjnego

The “Occupational Safety and Ergonomics” thesaurus was created at the Central Institute for Labor Protection in the 1990s, as part of an adaptation of the CIS ILO thesaurus. The main aim of the work was to confirm the role of the discipline thesaurus as a tool for representing the interdisciplinary field of research related to occupational safety and health (OSH), using the above-mentioned thesaurus as an example. This was done in the course of research based on the following assumptions: • OSH is an interdisciplinary research field, • searching for representation in the categorizations of disciplines/scientific areas of the Ministry of Science and Higher Education (2011), (2018) and OECD (2007) will confirm the interdisciplinary nature of OSH, • the international terminological resources in OSH are a prerequisite for the need for unified indexing of documents related to this issue, because there are recipients whose information needs focus on issues related to various aspects of OSH, • the variability in time of the subjects of research in this area can be identified by analyzing information and publication characteristics of publications, based in particular on the descriptors of the Occupational Safety and Ergonomics thesaurus (OSE Thesaurus) and the descriptor dominating in the BB21 database (CIOP-PIB library catalogue). Research was carried out on selected material, i.e. the subject literature on OSH and the OSE Thesaurus. Literature was limited to publications representative of research in this field, i.e. carried out in 1950-2010 at CIOP/CIOP-PIB and published in selected journals. The scope of the analyzed publications and information on them corresponds to the scope of basic and applied research conducted at CIOP/CIOP-PIB, and corresponds to the scope of the analyzed research field. A retrospective catalog research database (BB21) was created. It made gathering research material in one place (over 2,300 articles) possible; a proper definition of fields in the database helped to organize the material. It has been shown that OSH is an interdisciplinary research field, which includes issues occurring in the sciences, social sciences and life sciences. The search for representation in the categorizations of disciplines/scientific areas of the Ministry of Science and Higher Education and the OECD has also confirmed the interdisciplinary nature of OSH, as demonstrated by data mapping to the OSE Thesaurus. Indication of the correlation using categorizations found in the WoS and Scopus databases to the OSE Thesaurus has also confirmed the interdisciplinary nature of OSH. A discussion of international OSH terminology resources has confirmed the need to use uniform collections of lexis when developing documents. The main goal of the dissertation - to examine whether and to what extent a discipline thesaurus is a tool for representing research fields that fall within its scope - has been achieved. It has been shown that the lexical resource of the thesaurus - and the relations within it - changed in the light of changes in fields and research directions for the designated area. Additionally, indexing information from 1950-2010 and setting it in the BB21 database (CIOP-PIB Library catalogue) has resulted in its re-introduction into the information flow.