Wspieranie funkcji wykonawczych i motorycznych u seniorów: analiza neuropsychologiczna efektów treningu prowadzonego w paradygmacie podwójnego zadania

W świetle współczesnych badań istnieje zależność pomiędzy osłabieniem funkcjonowania poznawczego a spadkiem sprawności ruchowej. Postuluje się zatem, aby u osób w wieku senioralnym równolegle wspierać funkcjonowanie poznawcze oraz aktywność ruchową. Jedną z metod oddziaływań może stanowić trening prowadzony w schemacie podwójnego zadania. Jednak skuteczność oraz mechanizmy oddziaływania tego rodzaju treningu u seniorów nie zostały jak dotąd dobrze poznane. Celem poniższego projektu było sprawdzenie mechanizmów oddziaływania oraz efektywności programu wspierania zdrowych seniorów realizowanego w schemacie podwójnego zadania poznawczo-ruchowego w kontekście wiedzy neuropsychologicznej. W badaniu uczestniczyło 84 seniorów powyżej 65r.ż.Seniorów przydzielono w sposób losowy do jednej z czterech grup: trzech treningowych (poznawczo-ruchowa: CM, poznawcza: CT, ruchowa: MT) oraz grupy kontrolnej, która nie wykonywała żadnych ćwiczeń. Wszystkie grupy były porównywalne pod względem demograficznym. Ćwiczenia we wszystkich grupach treningowych trwały 4 tygodnie, z częstotliwością 3 spotkania w tygodniu każde trwające 30 minut. Na potrzeby badania zostało zaprojektowane specjalistyczne oprogramowanie. W grupie CM seniorzy mieli za zadanie zaplanować drogę w labiryntach i pokonać ją za pomocą wychyleń na platformie posturo graficznej, w grupie CT planowali drogę i poruszali się za pomocą strzałek na klawiaturze komputera. W grupie MT droga w labiryncie została wyrysowana, a badani mieli nią podążać za pomocą wychyleń na platformie posturo graficznej. Zarówno przed jak, i po cyklu treningowym wykonano wystandaryzowaną ocenę funkcji poznawczych (Kolorowy Test Połączeń wersja dla Dorosłych, Test Fluencji Figuralnej Ruffa, Testy Uwagi i Spostrzegawczości, Test Sortowania Kart z Wisconsin, Powtarzanie Cyfr, Test Fluencji Słownej, Test Wkładania Kołeczków, próba oparta na efekcie Stroopa),równowagi (droga środka nacisku stóp na podłoże w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej oraz obu płaszczyznach jednocześnie) oraz subiektywnego poczucia równowagi (Skala Poczucia Równowagi).Po treningu poznawczo-ruchowym (wynik skorygowany o efekt uczenia się), w porównaniu do pierwszego pomiaru, uzyskano poprawę w zakresie kontroli i hamowania reakcji oraz utrzymania równowagi w pozycjach: zbliżonej do naturalnej i stania z zamkniętymi oczami. Po treningu poznawczym odnotowano polepszenie w zakresie myślenia abstrakcyjnego i kategoryzowania oraz utrzymania równowagi w trakcie stania z zamkniętymi oczami. Po treningu motorycznym nie odnotowano poprawy w zakresie funkcjonowania poznawczego i ruchowego. W grupie CM, w porównaniu do CT i MT, w trakcie treningu odnotowano największą liczbę popełnionych błędów, czas planowania zadania okazał się istotnie krótszy w porównaniu do grupy CT. W toku treningu, we wszystkich grupach odnotowano spadek liczby błędów oraz skrócenie czasu planowania. Podsumowując, skuteczność treningów u seniorów jest jedynie częściowo związana ze specyfiką oddziaływań treningowych. Trening poznawczo-ruchowy jest bardziej wymagający poznawczo, niż trening wykonywania pojedynczych czynności, jednak w toku ćwiczeń seniorzy efektywnie uczą się, poprawiają swoje wykonanie, co było widoczne w zmniejszeniu popełnianych błędów oraz skróceniu czasu planowania. Trening poznawczo-ruchowy dzięki mechanizmowi redukcji efektu interferencji przyczynia się do zwiększonej poprawy w zakresie niektórych aspektów funkcjonowania poznawczego i motorycznego u seniorów. Zebrane w tej pracy wniosku powodują, że ta forma oddziaływań może być polecana jako uzupełnienie codziennej aktywności oraz alternatywa dla klasycznych ćwiczeń funkcji poznawczych i ruchowych u osób w podeszłym wieku.

In the light of contemporary research, there is a significant relationship between the weakening of cognitive functioning and a decrease in mobility. It is, therefore, postulated to simultaneously support cognitive functioning and physical activity in older adults. One of the methods of combining these two aspects might be a dual-task training. However, the effectiveness and the neural mechanisms underlying this type of training in older adults have not yet been well understood. The purpose of the following project was to assess the impact and the effectiveness of the program for supporting healthy older adults by means of cognitive-motor dual-task training (DTT) in the context of neuropsychological knowledge. The study comprised 84 subjects over 65 years of age. The participants were randomly assigned to one of four groups: three training groups (cognitive-motor training: CM, cognitive training: CT, motor training: MT) and a control group that did not perform any exercises. All groups were comparable demographically. The training program in all groups lasted 4 weeks, with a frequency of 3 meetings per week, each lasting 30 minutes. Specialized software has been designed for the purposes of the study. In the CM group, the subjects had to plan the path in the maze and follow it, trying to maintain balance on the posturographic platform, whereas in the CT group they planned the path and moved with the use of arrows on the computer keyboard. In the MT group, the path in the maze was drawn, and the subjects were to follow it and maintain balance (by deflecting) on the posturographic platform. Both before and after the training cycle, a standardized assessment of cognitive functioning was performed (Color Trials Test, Ruff Figural Fluency Test, Attention and Perceptiveness Tests, Wisconsin Sorting Card Test, Digit Span, Verbal Fluency Test, Grooved Pegboard Test, Stroop Color-Word Test) together with postural balance (Center of Foot Pressure in the frontal and sagittal plane and in both planes simultaneously) and perceived balance (The Sense of Balance Scale). After completing the cognitive-motor training (the results were adjusted for learning effect), improvement was achieved, compared to the initial assessment, in the control and inhibition of reactions and maintaining balance in positions close to natural and standing with eyes closed. After completing the cognitive training, improvements in abstract thinking and categorization, as well as maintaining balance while standing with eyes closed, have been reported. After completing the motor training, there was no improvement in cognitive and motor functioning. In the CM group, compared to CT and MT, the highest number of errors was noted during the training, yet the task planning time was significantly shorter compared to the CT group. In the course of the training, a decrease in the number of errors and a reduction in planning time were found in all groups. To conclude, the effectiveness of training in older adults is only partially related to the specificity of training interactions. Cognitive-motor training may be more cognitively demanding than the training focusing on single activities, but in the course of exercising, older adults learn effectively and eventually improve their performance, which was visible in reducing the number of errors and planning time. Cognitive-motor training, due to the mechanism of reduction of the interference effect, contributes to increased improvement in some aspects of cognitive and motor functioning in older adults. The findings of this study indicate that such form of training could be recommended as a supplement to daily activity and an alternative to classic cognitive and motor functioning exercises for older adults.