Poszukiwanie wolności w kulturze wolnego rynku: Xu Zechen jako chiński pisarz środkowego pokolenia

Współczesna literatura chińska powstaje w warunkach systemu gospodarczego określanego czasem jako kapitalizm o chińskiej specyfice albo wręcz przeciwnie: socjalizm o chińskiej specyfice. Niejednoznaczność dotknęła także sfery ideologicznej, w której spotkały się wprawdzie różne orientacje, ale poczesne miejsce zajmuje neoliberalizm z wizją teleologicznego, dobiegającego właśnie końca, rozwoju historycznego, nakazem uczestnictwa w przypominającej walkę pogoni za pieniądzem, korzystania z indywidualnej wolności i dźwigania odpowiedzialności za siebie. Refleksję nad obecnym stanem chińskiego społeczeństwa i kultury uprawia tzw. „środkowe pokolenie” chińskich pisarzy – literaci urodzeni zbyt późno, by pamiętać „rewolucję kulturalną”, ale i zbyt wcześnie, by całkowicie, bezkrytycznie zanurzyć się w świecie konsumpcji, w którym żyje albo do którego aspiruje część mieszkańców chińskich wielkich miast. Choć neoliberalizm ma w nazwie upragnioną po latach socjalistycznej kontroli wolność, bohaterowie powieści pisarzy „środkowego pokolenia” nie tylko nie wydają się zadowoleni, ale wręcz odczuwają rodzaj zniewolenia i bezsilności wobec tych mechanizmów. Xu Zechen proponuje rodzaj neokonserwatyzmu, jego formalnie wyrafinowane opowiadania poświęcone są konfrontacji tradycji i modernizacji. W subtelny sposób broni starego porządku, stałych wartości. Spokój, opanowanie, wyważony osąd, które składają się na „powolność” jego krótkich form prozatorskich, sugerują, że udało mu się w jakimś stopniu wyzwolić od wpisanego w wysiłek modernizacyjny pędu ku zmianie.

Contemporary Chinese literature is written under the conditions of an economic system sometimes termed “capitalism with Chinese characteristics” and at other times, on the contrary, described as “socialism with Chinese characteristics”. Ambiguity characterizes the ideological sphere as well. While it has become the space where various orientations meet and merge, an especially prominent position has been occupied by neoliberalism with its vision of teleological, by now nearly complete, historical development, its precepts of participation in the fierce pursuit of money, experiencing individual freedom and shouldering the full responsibility for oneself. Reflections on the current state of the Chinese society and culture can be found in the writings of Xu Zechen and other authors belonging to the so called “Middle Generation”. They were born too late to remember the Cultural Revolution and too early to completely and uncritically immerse themselves in the world of consumerism – the world that has become the living space of some of the Chinese big-city dwellers or at least the object of their aspirations. Neoliberalism nominally entails liberty much needed after years of socialist control. However, the characters created by the “Middle Generation” writers not only feel unhappy, but even experience a sense of enslavement and helplessness in the face of those mechanisms. Xu Zechen proposes a sort of neoconservatism, writing formally sophisticated short stories about confrontations of tradition and modernization. In a subtle way, he defends the old order with its unchanging values. The “slowness” of his prose (its tranquility, unhurried pace of events, balanced judgement) suggests it has, to some extent, managed to escape the thrust of neoliberal modernization.