Idea demokracji w głównych polskich środowiskach politycznych Galicji w latach 1896-1914

Przełom XIX i XX wieku przyniósł Austrii demokratyzację życia publicznego. Reformy prawa wyborczego z 1896 oraz 1907 roku oznaczały istotną zmianę dotychczasowego ustroju monarchii Habsburgów. Dla przedstawicieli głównych polskich ugrupowań politycznych Galicji tego okresu było oczywiste, że zjawisko demokratyzacji przekroczy horyzont spraw ustrojowych i sięgnie sfery ekonomii, obyczajów, moralności, a nawet – religii. Rządy ludu miały pogrzebać ancient régime'u i wszystko to, co od wieków stanowiło jego fundament. U jednych wywoływało to nadzieję, u innych lęk i konsternację. Idea demokracji, triumfalnie zstępująca wówczas na arenę dziejów, kojarzyła się rozmaicie. Radykałowie interpretowali ją jako nastanie Państwa Bożego i ostateczne zwycięstwo sprawiedliwości, jej przeciwnicy – chociaż rozumieli, iż nic nie zdoła zawrócić nurtu przemian – przedstawiali ją w złowróżbnej postaci jako zwiastun trudnego do wyobrażenia kataklizmu.

Democratisation of public life was brought to Austria at the turn of the twentieth century. The reforms of the vote in 1896 and 1907 indicated a significant change in the current monarchy system. The representatives of the major Polish political groupings of Galicia were evident that the phenomenon of the democratisation was going to exceed the horizons of structural issues and strive for the realm of economics, mores, morality and even religion. The reign of the people was supposed to bury ancient régime and everything which underpinned it for centuries. For some, it evoked hope, for others, fear and dismay. The construct of democracy, descending triumphantly to history, was associated variously. The radicals interpreted it as the advent of the Divine State and the final victory of justice, its opponents, even though they understood that nothing would manage to swing the transition, presented it inauspiciously, as the indication of an unimaginable cataclysm.