Teorie deskrypcji. Rozważania nad semantyką zdań zawierających opisy

Deskrypcje – czyli wyrażenia typu „człowiek”, „stół”, „obecna królowa Anglii” – stanowią jeden z wiodących tematów we współczesnej analitycznej filozofii języka. Dwa główne konkurencyjne ujęcia w teoriach deskrypcji to podejście kwantyfikacyjne i referencyjne. Pierwsze z nich głosi, że deskrypcje należą do grupy wyrażeń kwantyfikujących tj. wyrażeń takich jak „wszystkie stoły”, „większość ludzi”, „niektórzy monarchowie” itp. W ramach drugiego z nich twierdzi się, że deskrypcje – przynajmniej w niektórych użyciach – są wyrażeniami o charakterze nazwowym. Niniejsza praca stanowi krytyczną i pogłębioną analizę dwóch wskazanych podejść w semantyce deskrypcji. W swojej analizie skoncentrowałem się na pytaniu, jak poszczególne teorie reprezentujące te podejścia określają podstawowe własności semantyczne (takie jak forma logiczna i warunki prawdziwości) wybranych typów zdań, w tym zdań podmiotowo-orzecznikowych, zdań przypisujących postawy sądzeniowe i zdań stwierdzających istnienie/nieistnienie. W kontekście tych rozważań zajmowałem się również problemem interpretacji deskrypcji pustych. Koncepcje kwantyfikacyjne – które zostały przedstawione w części I – obejmują teorię pochodzącą od Russella (rozdział 2), kwantyfikacyjną analizę w ujęciu Neale’a (rozdział 3) oraz wersję tej analizy z zachowaniem ontologicznie neutralnej interpretacji kwantyfikatorów (rozdział 4). Argumentuję, że teoria kwantyfikacyjna korzystająca ze standardowego języka logiki I rzędu dostarcza mało naturalnej interpretacji zdań podmiotowo-orzecznikowych, jest problematyczna w przypadku zdań opisujących tzw. postawy o charakterze „niedoksastycznym” oraz złożonych zdań egzystencjalnych. Dalej twierdzę, że teoria kwantyfikacyjna wykorzystująca język z ograniczoną kwantyfikacją radzi sobie z dwoma pierwszymi typami wymienionych konstrukcji, ale – podobnie jak klasyczna koncepcja kwantyfikacyjna – podaje nieadekwatną interpretację złożonych zdań egzystencjalnych i niektórych zdań o przedmiotach fikcyjnych. W odpowiedzi na ten problem proponuję wersję kwantyfikacyjnej teorii deskrypcji osadzoną w systemie neutralnych kwantyfikatorów. Zgodnie z tym podejściem zdanie o postaci „The F is G” jest równoważne stwierdzeniu, że bytuje (lecz niekoniecznie istnieje) dokładnie jeden obiekt o własności F i ten obiekt ma cechę G. W części II przedstawiam referencyjne koncepcje deskrypcji. Koncepcje te – ujęte jako teorie formalne – korzystają z języka tzw. logik „wolnych” tj. logik, które dopuszczają puste terminy nazwowe. Rozdział 5 poświęcony jest teoriom opierającym się na założeniu, że treść opisowa deskrypcji wyznacza jej odniesienie przedmiotowe. W rozdziale 6 omawiam zaś koncepcję, która głosi, że deskrypcje są dwuznaczne i że przy użyciu referencyjnym relacja odniesienia opiera się nie tylko na relacji spełniania, ale również na pewnego rodzaju związkach kauzalnych pomiędzy użyciem deskrypcji a przedmiotem. Jak argumentuję, to ujęcie bardziej przekonująco odpowiada na problem deskrypcji niepełnych niż teorie kwantyfikacyjne. Zasadniczym mankamentem omawianej koncepcji jest jednak samo założenie dwuznaczności, nie do końca dobrze uzasadnione w świetle różnych danych językowych. W końcowym rozdziale 7 przedstawiam oraz omawiam wyniki badania eksperymentalnego nad deskrypcjami, wskazujące, że treść opisowa deskrypcji nie jest jedynym czynnikiem istotnym dla wyznaczenia odniesienia zarówno przy użyciu referencyjnym jak i atrybutywnym. Szkicuję następnie zarys teorii referencyjnej pochodzącej od Davida Lewisa, która uznaje, że – obok treści opisowej – różnorodne czynniki pragmatyczne mogą być istotne dla wyznaczenia odniesienia, lecz nie postuluje wieloznaczności. Koncepcja ta odwołuje się do pojęcia wyróżnienia i głosi, że odniesieniem deskrypcji „the F” jest obiekt, który ma własność F i jest najbardziej wyróżniony na etapie użycia deskrypcji. Argumentuję, że na gruncie zarysowanej koncepcji możemy sformułować odpowiedź na problem związany z użyciem błędnych deskrypcji i wyjaśnić intuicje użytkowników języka uchwycone w badaniu eksperymentalnym. Rozważania z rozdziału 7 kreślą zasadniczo program przyszłych badań – teoria deskrypcji oparta na pojęciu wyróżnienia wymaga rozwinięcia i formalnego opracowania.

Descriptions, i.e., phrases such as "a/the man", "a/the table", "the present Queen of England” etc. are one of the most important issues in contemporary analytical philosophy of language. Two main approaches to descriptions include the quantificational and the referential account. The first one claims that descriptions belong to the group of quantificational expressions, that is, the expressions such as "every table", "most men", "some monarchs”. The second one says that descriptions - at least in some uses - have a referring function. My dissertation provides a critical and in-depth analysis of the two aforementioned approaches in the semantics of descriptions. I have focused on the question how various theories which represent these approaches describe basic semantic properties (such as logical form and truth-conditions) of selected types of sentences, more specifically, of subject-predicate sentences, ascriptions of attitudes and statements of existence or non-existence. In the context of these considerations, I have also dealt with the problem of empty descriptions. The quantificational theories - which are discussed in Part I of the dissertation - include original Russellian account (Chapter 2), Neale’s account (Chapter 3) and the ontologically neutral version of the quantificational theory (Chapter 4). I argue that the classical account which employs the standard language of first-order logic does not deliver a natural interpretation of subject-predicate sentences and is deeply problematic in the case of ascriptions about the so-called "non-doxastic" attitudes and in the case of complex existential sentences. The improved version of the theory - which uses the language with restricted quantification - copes better with the first two of the aforementioned types of sentences, but is still problematic as far as complex existential sentences and fictitious discourses are concerned. In response to this problem, I propose a version of the quantificational theory developed in the system of existentially neutral quantifiers. On this approach, a sentence of the form "The F is G" is equivalent to the statement that there is (but not necessarily exists) exactly one object being F and it is G. The second part of my dissertation (Part II) is devoted to the referential theories of descriptions. These theories - set in a formal framework - apply the language of the so-called "free" logics, that is, the logics which (possibly) contain empty singular terms. Chapter 5 discusses the theories which assume that the descriptive content of a description determines its referent. In Chapter 6, I present a theory which states that descriptions are ambiguous and in the case of the referential use, the referent of a description is determined by the descriptive content together with some causal links to the description use. As I argue, the ambiguity view provides a more plausible account of incomplete definite descriptions than the quantificational theories. However, this view is problematic in itself in the light of various linguistic data. In the final Chapter 7, I present and discuss the results of my experimental study on descriptions, which indicate that the descriptive content is not the solely important factor for the referential properties of descriptions in the case of the referential and the attributive use as well. Then I outline a theory of reference based on some ideas presented by Lewis, according to which, different pragmatic factors - in addition to the descriptive content - may be important for establishing reference; nonetheless, this account does not introduce semantic ambiguity. The idea is that a description of the form "the F" refers to an object which has the property F and is the most salient object at the conversational stage of using "the F". As I attempt to show, this kind of approach may offer an explanation of the problem of misdescription and capture the intuitions of ordinary users of language reported in the experimental study. Basically, the considerations of Chapter 7 provide a plan of a future research program - a theory of descriptions based on the notion of salience needs further developments and elaboration of a suitable formal setting.