Sukcesja statusu karnoprocesowego spółki kapitałowej

Rozprawa została poświęcona problematyce ciągłości statusu karnoprocesowego spółki kapitałowej w obliczu poszczególnych procesów transformacyjnych. Za cel rozważań przyjęto przesądzenie o kontynuacji lub sukcesji uniwersalnej wybranych ról karnoprocesowych, w jakich może występować spółka kapitałowa. W ramach niniejszej rozprawy doktorskiej dokonano zatem zestawienia skutków procesów transformacyjnych przewidzianych przez przepisy Kodeksu spółek handlowych – kontynuacji, o której mowa w art. 553 § 1 k.s.h. oraz sukcesji uniwersalnej (częściowej), o której mowa odpowiednio w art. 494 § 1 k.s.h. i art. 531 § 1 k.s.h. – z karnoprocesową kategorią pokrzywdzenia oraz rolą spółki jako podmiotu zbiorowego. Na rozprawę doktorską składają się uwagi wprowadzające, cztery rozdziały oraz wnioski końcowe. Praca została podzielona na dwie części. W Części Pierwszej nakreślono niezbędne ramy teoretyczne, w których następnie osadzono uszczegółowione rozważania Części Drugiej pracy. Rozdział I został poświęcony podstawowym zagadnieniom teoretycznym związanym z funkcjonowaniem spółek kapitałowych. Scharakteryzowano proces powstania spółki, przysługujący jej przymiot osobowości prawnej oraz pozycję wspólników i akcjonariuszy w spółce. Omówieniu poddano także poszczególne procesy transformacyjne przewidziane na gruncie przepisów k.s.h. oraz związane z nimi zasady kontynuacji i sukcesji uniwersalnej. Zwięzłym komentarzem opatrzono proces likwidacji spółki i jego skutki. W Rozdziale II rozprawy doktorskiej skupiono się na statusie spółki kapitałowej w postępowaniu karnym. W tym miejscu pracy analizie poddano karnoprocesową kategorię pokrzywdzenia. Analiza poszczególnych elementów kodeksowej definicji pokrzywdzonego ujętej w art. 49 § 1 k.p.k. została uzupełniona o uwagi wokół ewolucji jej brzmienia w ujęciu historycznym oraz na temat współczesnych tendencji legislacyjnych. Dokonano także syntetycznej charakterystyki pozycji pokrzywdzonego w postępowaniu karnym. Poruszono również zagadnienie reprezentacji spółki, by następnie przenieść poczynione wokół niego uwagi do realiów (karno)procesowych, w jakich funkcjonują osoby prawne, i przesądzić o aktualności poszczególnych zasad reprezentacji oraz zidentyfikować ewentualne problemy natury praktycznej. W tym miejscu rozprawy zarysowano także podstawowe zagadnienia związane z odpowiedzialnością podmiotów zbiorowych oraz dokonano wzmianki prawnoporównawczej w tym kontekście. Uwagi poczynione w Rozdziale III stanowią centralny punkt rozważań całej rozprawy doktorskiej. Mają one na celu rozstrzygnięcie o karnoprocesowej ciągłości generalnych reguł sukcesji uniwersalnej i kontynuacji właściwych poszczególnym procesom transformacyjnym. Rozważania poświęcono w pierwszej kolejności kategorii pokrzywdzenia, a następnie odpowiedzialności spółki jako podmiotu zbiorowego. Celem ukazania praktycznej doniosłości drugiego z zagadnień i przedstawienia potencjalnych kierunków interpretacyjnych odniesiono się także do bogatego orzecznictwa – przede wszystkim na poziomie europejskim – narosłego wokół przedmiotowej problematyki. Podjęta w tym miejscu analiza doprowadziła do konstatacji, że de lege lata zasady sukcesji uniwersalnej z art. 494 k.s.h. i art. 531 k.s.h. oraz kontynuacji z art. 553 k.s.h. co do zasady zachowują aktualność na gruncie karnoprocesowym. Rozdział IV poświęcono analizie możliwości ciągłości statusu karnoprocesowego spółki kapitałowej w świetle ustania jej bytu prawnego. Przeważającą część rozważań skoncentrowano na wpływie ustania bytu prawnego spółki w wyniku likwidacji na przysługujący jej dotychczas status pokrzywdzonego w postępowaniu karnym. Uwagi poczyniono z jednej strony w kontekście odnoszącego się do osób fizycznych art. 52 § 1 Kodeksu postępowania karnego, z drugiej zaś w kontekście zasady prawnej odrębności spółki od jej wspólników i akcjonariuszy. Powyższe doprowadziły do wniosku o odrzuceniu jakiejkolwiek możliwości ciągłości statusu karnoprocesowego spółki po utracie przez nią bytu prawnego. The doctoral dissertation has been devoted to the issue of continuity of the criminal proceeding status of a capital company in the event of its transformation. The main objective of this doctoral dissertation is determining whether the continuity or universal succession of the company’s position in criminal proceeding shall be considered acceptable in the light of current legal provisions. Therefore, the implications of transformation processes referred to in the respective provisions of the Commercial Companies Code (vide Article 553 § 1, 494 § 1, 531 § 1) have been analyzed in the context of the following roles of the capital company: position of an aggrieved party in criminal proceeding, as well as a collective entity, which can be held liable under the Act on the liability of collective entities. The doctoral dissertation consists of introduction, four chapters and final conclusions and has been divided into two parts. The first part outlines the essential theoretical framework and serves as a basis for the detailed considerations of the second part of the dissertation. Chapter I has been devoted to fundamental theoretical issues related to the business activity of capital companies. Most of all, the process of setting up a company, its legal personality and the position (fundamental rights and obligations) of its shareholders were characterized in this Chapter. The remarks were also partially devoted to particular transformation processes and the principles of continuation and (partial) universal succession, which are related to them. Also the process of capital company’s liquidation and its legal implications has been briefly commented in this Chapter. Chapter II of the doctoral dissertation focuses on the status of a capital company in criminal proceedings. In the first place, particular elements of the definition of an aggrieved party set out in the Article 49 § 1 of the Code of Criminal Procedure have been analyzed and supplemented by comments on the evolution of its wording in historical perspective as well as on contemporary legislative trends. Also the position of the aggrieved party in criminal proceedings has been briefly described. Part of the comments has been devoted to the issue of representation of the company. Raising this matter has become necessary as the relevance and validity of the particular principles in criminal proceedings had to be examined and practical problems, which may occur in this field – identified. This part of the dissertation also outlines the fundamental issues related to liability of collective entities liability and contains comparative analysis in this context. The comments made in Chapter III are essential for the entire dissertation and their objective is to determine the validity of general rules of universal succession of the particular transformation processes in criminal proceedings. The analysis primarily focuses on the issues related to aggrieved party, and then on the liability of the company as a collective entity. In order to demonstrate the practical significance of the second issue and to present potential interpretative directions, it was useful to refer to the rich jurisprudence concerning this problem. The analysis undertaken at this point led to the conclusion that de lege lata the rule of (partial) universal succession under the Article 494 § 1 and 531 § 1 of the Commercial Companies Code as well as the continuation rule stated in the Article 553 § 1 of the Commercial Companies Code shall be applicable also in the field of criminal proceeding. Chapter IV has been devoted to the analysis of the possibility of continuity of the criminal-procedural status of capital company in the event when the company ceases to exist. The major part of comments has been focused on the impact of company’s liquidation on its status as an aggrieved party. The comments were raised, on the one hand, in the context of the Article 52 § 1 of the Code of Criminal Procedure (which according to its wording applies to natural persons) and, on the other hand, in the context of the principle of legal separation of a company from its shareholders. The conclusion of all the considerations made at this point is the rejection of any possibility of continuity of the company’s criminal proceeding status after the company has been liquidated and ceased to exist. Conclusions presented in the summary of the doctoral dissertation are most of all the conclusions de lege lata. However, also the suggestions de lege ferenda have been made at this point.