Jan Adamus i jego poglądy na nowożytną historiografię polską. Wokół republikańskiej i monarchicznej koncepcji dziejów Polski

Celem pracy jest przybliżenie sylwetki naukowej Jan Adamusa oraz jego poglądów na dzieje polskiej historiografii. Adamus podjął badania nad twórczością wielkich polskich historyków, których dzieła wywarły zasadniczy wpływ na sposób postrzegania przeszłości przez kolejne pokolenia. Rozpoczęte przed wojną badania uzyskały swój dojrzały wyraz w wydanie w 1961 roku monografii dotyczącej monarchizmu i republikanizmu w syntezie dziejów Polski. Jednak historiograficzne poglądy Adamusa zawarte w tej monografii ukształtowały się już w okresie przedwojennym, w publikacjach dotyczących Joachima Lelewela, Michała Bobrzyńskiego i Józefa Szujskiego. W publikacjach tych Adamus poddał analizie założenia, na podstawie których zbudowano republikańską i monarchiczną koncepcję dziejów Polski. Autor przez cały okres swojej twórczości naukowej konsekwentnie bronił przedstawionego tam stanowiska, w szczególności poglądów na temat Lelewela jako twórcy syntezy historycznej, a także znaczenia „szkoły krakowskiej” w polskiej historiografii i jej wpływu na sposób myślenia o ojczystej historii.

The aim of the work is to present the scientific profile of Jan Adamus and his views on the history of Polish historiography. Adamus undertook research on the work of great Polish historians, whose works had a significant impact on the way subsequent generations perceived the past. The research begun before the war gained its mature expression in the publication in 1961 of a monograph on monarchism and republicanism in the synthesis of the history of Poland. However, Adamus' historiographic views contained in this monograph were formed already in the pre-war period, in publications regarding Joachim Lelewel, Michał Bobrzyński and Józef Szujski. In these publications, Adamus analyzed the assumptions on the basis of which the republican and monarchical conception of the history of Poland was built. Throughout the entire period of his scientific work, the author consistently defended the position presented there, in particular, views on Lelewel as the creator of historical synthesis, as well as the importance of the Kraków school in Polish historiography and its influence on the way of thinking about our native history.