Efektywność rynku ubezpieczeń katastroficznych na przykładzie ubezpieczeń powodziowych

Jak stworzyć stabilny system zapewniający ubezpieczenie od ryzyka czegoś tak nieprzewidywalnego i w większości przypadków niekontrolowanego jak katastrofa naturalna? Można zostawić sprawy rynkowi – pozwalać ubezpieczycielom poszukiwać bezpiecznych dla ich rentowności kontraktów ubezpieczeniowych, tym samym narażając gospodarstwa domowe na potencjalny brak ofert albo na wysoki koszt takiego instrumentu. Można także prawnie zmusić ubezpieczycieli, by oferowali produkty zaspakajające potrzeby gospodarstw domowych, lecz nierentowne, i środkami publicznymi subsydiować tę lukę. Różne kraje stosują rozwiązania będące de facto kombinacją modelu rynkowego i interwencji publicznej. Obserwowane systemy czasem są bardziej powiązane z rachunkowością aktuarialną, czasem jednak są konsekwencją albo opartej o dość demagogiczne argumenty quasi-debaty publicznej, lub skutecznych zabiegów lobbystycznych. Jednak od strony ekonomii można próbować analizować dobrobytowe skutki przyjętych rozwiązań instytucjonalnych i oceniać ich optymalność. W niniejszym opracowaniu zaprezentowano konstrukcję modelu pozwalającego na ocenę efektywności różnych systemów instytucjonalnych rynku ubezpieczeń katastroficznych, w którym dokonuje się długoterminowej dywersyfikacji czasowej w oparciu o koncepcję teorii ruiny stosowaną dla dwóch podstawowych typologii systemów: obowiązkowy vs. dobrowolny oraz państwowy vs.prywatny, przyjmując dobrobyt społeczny jako jedno z kryteriów oceny efektywności. W modelu założono dywersyfikację czasową, gdyż dywersyfikacja przestrzenna nie jest w stanie zapewnić pokrycia szkód o wartościach przekraczających oczekiwane straty przy rozsądnym koszcie kapitału. Wielu aktuariuszy i ekonomistów zwraca uwagę na wieloaspektowość problemu organizacji systemów ubezpieczeń majątkowych w kontekście zagrożeń katastroficznych. Podnosi się kwestie związane ze stabilnością, kosztem kapitału, uwarunkowaniami podatkowymi, kumulowaniem kapitału, wrogimi przejęciami wynikającymi z prawnego statusu rezerw, formą własności, przejrzystością systemu oraz podatnością na wpływy polityczne. Podejmowanie takich zagadnień dowodzi, iż badania wyjściowo aktuarialne skupiają się na pytaniach sprzężonych z zagadnieniami ekonomicznymi. Niniejsza praca wpisuje się w ten trend, wbudowując rozważania aktuarialne w makroekonomiczny model egzogenicznego wzrostu w celu przeprowadzenia ewaluacji alternatywnych systemów ubezpieczeń katastroficznych. Skonstruowany model, bazujący na teorii ruiny połączonej z ewaluacją społecznego bogactwa w czasie, ewaluowany był metodą Monte Carlo. Opracowana metodologia modelu zaimplementowanego w SAS-IML pozwoliła porównać i ocenić poszczególne rozwiązania na wielu płaszczyznach, ponieważ otrzymane wyniki analizowano przy użyciu różnorodnych kryteriów. W celu wypracowania silnych wniosków badana była wrażliwość uzyskiwanych wyników w zależności od przyjętych założeń w zakresie parametrów wejściowych. Podkreślenia wymaga fakt, iż z uwagi na słabe jakościowo dane wejściowe (m.in. służące do konstrukcji map zalewowych, parametrów procesów rządzących występowaniem żywiołów i ich siłą), brak pełnego testowania zgodności przyjmowanych ad-hoc założeń (m.in. w kontekście porównywalności rozwiązań w zakresie efektów zewnętrznych) prezentowane wyniki stanowią jedynie próbę teoretycznego ujęcia i przedyskutowania bardzo złożonego zagadnienia, jakim jest ocena hipotetycznych systemów likwidacji szkód powodziowych. Tym samym prezentowane wyniki ze względu na wyżej wymienione niedoskonałości modelowe nie powinny być bezpośrednio stosowane do bieżących zagadnień społeczno-regulacyjno-gospodarczych. Wartością dodaną prezentowanego podejścia jest próba rozwiązania ważnego problemu ekonomii poprzez opracowanie metodologii porównawczej, zaimplementowanie jej oraz ewaluacja efektywności w oparciu o uzyskane wyniki symulacji.

How to create a stable system that provides insurance against something so unpredictable and in most cases uncontrolled as a disaster? You can leave that matter to the market - allow insurers to seek for the ways to secure their profitability of insurance contracts. That could lead to the lack of relevant products on the market to insure householders or to the high costs of such instruments. Alternatively you can legally force insurers to offer products satisfying domestic requirements. That solution can lead to the unprofitable business that should be subsidized by public money. Different countries use a combination of such approaches – i.e. market and public intervention. The actual systems are sometimes related to the actuarial accounting and modelling standards. However often they are a consequence of either demagogic arguments of a quasi-public debate or effective lobbying. From the economics point of view we can try to assess the impact of potential solutions on the social wealth of the society. In this paper the outcome of the model that allows for the assessment of the effectiveness of different institutional systems for catastrophic insurance is presented. In the model the following two typologies are considered: mandatory vs. voluntary and state vs. private. Many of actuaries and economists draw attention to the problem of complexity of the insurance for the catastrophic risks. The main areas of interests are the following: stability, cost of capital, tax considerations, the cumulative capital, overtaking due to the legal status of reserves, ownership, transparency of the system and political influence. Such interests show that the initially actuarial questions are highly related to the economics questions. To some extend my thesis follows that tendency. The actuarial valuation framework is used to compare and evaluate the alternatives of catastrophic insurance systems, where the macroeconomic exogenous growth is an evaluation base. The model based on the ruin theory includes the evaluation of social wealth over time. The main results were obtained via Monte Carlo simulation in SAS-IML application. The numerical approch allows for comparison and evaluation of different systems with different constraints. In order to find strong and relevant findings the sensitivity analyses for all input parameters and assumptions were performed.