Fenomen jako konkret we francuskiej estetyce postfenomenologicznej

Celem rozprawy doktorskiej jest zbadanie fenomenu jako konkretu we francuskiej filozofii postfenomenologicznej oraz eksplikacja estetycznego charakteru postfenomenologii. Konkret jest rozumiany jako sposób przejawiania się fenomenu w szeroko pojętej praktyce estetycznej, czyli w perspektywie zarówno zmysłowej aisthesis, jak i działaniu artystycznym. Przyjęte założenie pozwoliło na przeprowadzenie analizy estetycznej bazującej na pojęciach ogólnofilozoficznych (dystans, dotyk, eskpozycja, afekt). Na gruncie postfenomenologii francuskiej pokazano, że konkret ma charakter aprioryczny i zarazem materialny. Badanie fenomenu jako konkretu oparte jest na pracach Michela Henry’ego, Maurice’a Merleau-Ponty’go, Jeana-Luca Mariona, Henriego Maldineya, Jeana-Luca Nancy’ego, Natalie Depraz, Edouarda Pontremoliego, Marca Richira, Mikela Dufrenne’a oraz Renauda Barbarasa. Rozprawa składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym wyjaśnione są odmienne i zbieżne punkty fenomenologii klasycznej i współczesnej. Zaprezentowana jest analiza konkretności w ujęciu Edmunda Husserla oraz faktyczności wedle Martina Heideggera. W taki sposób zostały wykazane istotne cechy fenomenu konkretnego, a mianowicie swoiście pojmowana materialność, wydarzeniowość oraz zmysłowość w sensie możliwości doznawania i wytwarzania. Przedstawiono również oryginalne ujęcie filozofii Gabriela Marcela jako fenomenologii posiadania. Osobny podrozdział poświęcony jest fenomenologii jako konkretnej praktyce wedle Natalie Depraz oraz empiryzmowi transcendentalnemu, którego założenia są narzędziem pomocnym do badania estetycznego. W drugim rozdziale zostały określone następujące typy fenomenów we francuskiej estetyce fenomenologicznej: fenomen prze(na)sycony, fenomen patologiczno-patetyczny oraz fenomen aisthetyczny. Są one wyrazistymi typami fenomenów konkretnych, których badanie, wychodząc od zdolności odczuwania właściwej jednostce, prowadzi do wspólnoty. W trzecim rozdziale zbadane są praktyki artystyczne, w których ujawnia się konkretny charakter fenomenu estetycznego. Ów zabieg pozwolił na analizę fenomenu syntetycznego, nazwanego analogicznie do synestezji – pojęcia, które aktualizuje wiele zmysłów jednocześnie. By uwypuklić ów syntetyczny, wielozmysłowy charakter fenomenu jako konkretu, przeanalizowane zostały różne rodzaje sztuki – od malarstwa i rzeźby minimalistycznej, fotografii, poezji do przedstawienia teatralnego. Sięganie po różnorodne dzieła sztuki jest próbą sprawdzenia uniwersalności metody fenomenologicznej. W wyniku przeprowadzonej analizy uwidocznił się estetyczny potencjał fenomenologii francuskiej. Fenomen jako konkret ujawnił się jako fenomen dynamiczny, podatny na transformacje, materialny w sensie apriorycznym oraz naszej zdolności obcowania z wydarzeniem estetycznym.

The purpose of the thesis is to investigate the phenomenon as a concrete in the French postphenomenological philosophy and to elaborate on its aesthetic character. Concrete is considered as a way of apparition in broadly understood aesthetic practice; thus, it can be perceived from the perspective of both sensual aesthetics and artistic activity. The assumed statement has given the possibility to perform an aesthetic analysis based upon general philosophical notions (distance, touch, exposition, affect). In the light of French phenomenology, it is revealed that concrete has a both a priori and material nature. Research of the phenomenon of concrete refers to the conceptions of Michel Henry, Maurice Merleau-Ponty, Jean-Luc Marion, Henri Maldiney, Jean-Luc Nancy, Natalie Depraz, Edouard Pontremoli, Mara Richir, Mikel Dufrenne and Renaud Barbaras. The dissertation consists of three chapters. In the first chapter, the common points and distinctions of classical and contemporary phenomenology are explained. The thesis presents the analysis of concreteness in Edmund Husserl and facticity in Martin Heidegger. In this way, the essential features of concrete, namely specifically implied materiality, an event-based nature and sensuality in the sense of a possibility to feel and create, have been demonstrated. The author proposes the original vision of Gabriel Marcel’s philosophy examined as a phenomenology of possession. A separate subchapter is devoted to the phenomenology of concrete practice according to Natalie Depraz and to transcendental empiricism whose postulates are well correlated to aesthetic research. In the second chapter, further types of phenomena in French postphenomenological aesthetics are specified: the saturated phenomenon, the pathetic and pathological phenomenon, the aesthesis phenomenon. They all are significant types of the concrete phenomena whose study begins with one’s ability to feel inherent and leads to a unity. In the third chapter the artistic practices which exhibit the concrete character of the aesthetic phenomenon are examined. This approach has permitted to accomplish the aesthetic analysis of the synthetical phenomenon, named after synesthesia, a notion which activates many senses at the same time. Different types of art from: from minimalist painting and sculpture, photography, poetry to theatrical performance have been analysed with the objective to emphasize the synthetical, multisensual nature of the phenomenon of concrete. The attempt is made to verify the universalism of the phenomenological method by the example of art. As a result of conducted analyses, the aesthetic potential of French phenomenology is explained. The phenomenon as a concrete is revealed as a dynamic concept which has a tendency to transformation and a material notion in the sense of our capability to deal with an aesthetic event.