Granice i warunki dopuszczalności "złotej akcji" w prawie Unii Europejskiej i prawie polskim.

Przedmiotem rozprawy jest wskazanie granic i warunków dopuszczalności ustanawiania „złotej akcji”. Podstawową cechą wyróżniającą „złotą akcję” jest to, że nie pozwala ona nowemu inwestorowi na objęcie pełnej kontroli nad spółką, w której jest ustanowiona. W konsekwencji, w zależności od przyznanych uprawnień, „złota akcja” może albo całkowicie uniemożliwiać nabywanie akcji albo zniechęcać inwestorów do dokonywania inwestycji w spółki, w których zachwiana jest relacja pomiędzy uprawnieniami poszczególnych akcjonariuszy a ich zaangażowaniem kapitałowym w spółkę. Praca została podzielona na pięć rozdziałów. Rozdział I ma charakter wprowadzający i objaśniający. Wskazuję w nim, że genezy „złotej akcji” w Europie należy upatrywać w masowej akcji prywatyzacyjnej zapoczątkowanej w Wielkiej Brytanii pod koniec lat 70-tych XX w. i rozpowszechnionej następnie w Europie kontynentalnej, dzięki której inwestorzy prywatni uzyskali dostęp do spółek wcześniej kontrolowanych wyłącznie przez państwo. W rozdziale tym przybliżam również cele oraz ekonomiczne skutki ustanawiania uprawnień szczególnych w spółkach.W rozdziale II w pierwszej kolejności omawiam granice ustanawiania „złotej akcji” wynikające z prawa Unii Europejskiej. Takie uprawnienia zostały poddane ocenie na gruncie swobody przepływu kapitału oraz swobody przedsiębiorczości, które co do zasady zakazują odpowiednio ograniczeń w transferach kapitału oraz zakładaniu i przejmowaniu spółek. Ponadto analizuję czy przepisy TFUE dotyczące swobód mogą wywierać bezpośredni horyzontalny skutek. Innymi słowy jest to ważne dla praktyki pytanie czy i w jaki sposób można się na nie powoływać w sporze pomiędzy podmiotami prywatnymi. W rozdziale tym wskazuję również na problem szerokiego rozumienia pojęcia ograniczenia i rozważam możliwości jego limitowania. W rozdziale III przedstawiam działania Unii Europejskiej nakierowane na znoszenie barier w inwestowaniu spowodowanych przez ustanowienie „złotych akcji”. Kluczową rolę tym zakresie odgrywa orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, który w większości spraw uznaje szczególne uprawnienia zastrzegane przez państwa członkowskie w prywatyzowanych spółkach za sprzeczne z TFUE. Z wyroków tych wynika, że stanowisko TSUE ewoluowało, począwszy od zanegowania wszelkich szczególnych uprawnień dyskryminujących inwestorów z innych państw członkowskich UE w kierunku kwestionowania instrumentów, które uniemożliwiają, ograniczają lub jedynie zniechęcają inwestorów do nabywania akcji spółek. Rozdział IV zawiera ocenę dopuszczalności ustanawiania „złotej akcji” z perspektywy prawa polskiego. Analiza przeprowadzona jest na podstawie ogólnych przepisów prawa handlowego. Obowiązujące w Polsce uregulowania prawne istotnie ograniczają swobodę akcjonariuszy w kształtowaniu szczególnych uprawnień, które znacząco odbiegają od zasady proporcjonalności, tj. związania zakresu uprawnień akcjonariusza z zaangażowanym przez niego kapitałem. W szczególności przyjęta w polskim prawie handlowym zasada surowości statutu wyklucza pełne zastosowanie swobody umów przy kształtowaniu szczególnych uprawnień. Mimo to wydaje się, że prawo polskie w pewnym zakresie dopuszcza możliwość kreowania statutowych „złotych akcji”.W rozdziale V dokonuję oceny, w świetle prawa UE, uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa w Polsce na mocy ustawy o szczególnych uprawnieniach ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. Ustawa ta przewiduje uprawnienia do blokowania określonych decyzji spółek o strategicznym znaczeniu dla państwa polskiego i ma zastosowanie niezależnie od posiadania przez państwo statusu akcjonariusza w tych spółkach. Na podstawie wywodów poczynionych w rozdziałach II i III wskazuję na wątpliwości co do proporcjonalności tego środka krajowego jako ograniczenia swobód rynku wewnętrznego. Dowodzę, że proporcjonalnym środkiem zapewniającym bezpieczeństwo publiczne są działania w ramach regulacji sektorowych.

privatisation action in the United Kingdom in the late 70s of the twentieth century. It then widespread into the continental Europe and owning to it private investors gained access to the companies which were formerly controlled exclusively by the state. In this chapter I point out the objectives and economic consequences of establishing the special rights in the companies.Chapter 2 first of all discusses the boundaries of establishing a “golden share” which arise from the European Union law. Such powers were assessed pursuant to the free movement of capital and the freedom of establishment, which in principle prohibit restrictions on transfers of capital and establishment and acquisition of companies, respectively. In addition, I analyse whether the provisions of the TFEU on these freedoms can have direct horizontal effect. In other words it is an important practical question whether and in which way they can be relied on in disputes between private parties. This chapter also addresses the problem of a broad understanding of the notion of restriction and considers the possibility of limiting it.In chapter 3 I present actions taken within the European Union aimed at removing barriers to investment caused by establishing a "golden share". The Court of Justice of the EU plays a key role in abolishing such restrictions and in most cases considers the special powers held by the Member States in privatised companies to be incompatible with the TFEU. It follows from the judgments that the Court of Justice’s position has evolved, starting from the denial of any special rights discriminating investors from other Member States of the EU towards challenging the instruments which prevent, restrict or only discourage investors from purchasing shares in the companies. Chapter 4 contains an assessment of admissibility of a “golden share” from Polish law perspective. The analysis is carried out based on the general rules of commercial law. Polish legislation significantly restricts the freedom of shareholders in shaping the special powers, which deviate considerably from the principle of proportionality, that is linking shareholders’ rights with their capital engagement. In particular, the principle of statutes severity, adopted in Polish commercial law, excludes full application of contractual freedom in shaping the special powers. Nevertheless, it seems that Polish law to some extent allows creating the statutory "golden shares".Chapter 5 examines the State Treasury powers under the Act on special powers of the minister responsible for the State Treasury in the light of the EU law. This Act provides powers to block certain decisions of the companies which have strategic importance for the Polish State and applies regardless of the status of a shareholder by the State Treasury in these companies. Based on chapters 2 and 3 I indicate some doubt about the proportionality of this national measure as a restriction of the freedoms of the internal market. I argue that actions under the sectorial regulation can be a proportionate measure to ensure public security.