Badania archeometryczne ceramiki ze stanowiska Metsamor (SW Armenia) – próba określenia pochodzenia i technologii wytwarzania

Badania archeometryczne ceramiki dostarczają wiele informacji dotyczących jej składu pierwiastkowego i mineralogicznego oraz struktury, co pozwala odtworzyć sposoby formowania gliny, temperaturę wypału czy proweniencję zastosowanego surowca. Łącząc te fakty z tłem archeologicznym uzyskuje się komplementarny obraz produkcji ceramiki. W poniższej pracy podjęto się określenia tych cech dla fragmentów misy, kubka, garnka i naczynia zasobowego, datowanych na VIII w. p.n.e i pochodzących z osady przyfortecznej na terenie stanowiska archeologicznego w Metsamor w SW Armenii. Badane fragmenty ceramiki poddano analizie makroskopowej i petrograficznej oraz badaniom metodą SEM-EDS. Zarejestrowano, że w procesie formowania analizowanych naczyń wykorzystano technikę modelowania przez rozciąganie grubego wałeczka oraz N- i U-techniki wałeczkowania, przy czym czasami stosowano więcej niż jedną technikę dla tego samego fragmentu. Określono, iż wypał odbywał się na wolnej przestrzeni przy wartości temperatury poniżej 800-850°C. Ustalono, że mniejsze naczynia (misa, kubek i garnek) wykonano w Metsamor, a ich materiałem źródłowym były osady fluwialne. Natomiast większe naczynie zasobowe pochodzi z wyspecjalizowanego warsztatu około 10-12 km na północ od Metsamor, gdzie do produkcji eksploatowano utwory neogeńskie. Sposób obróbki różnił się w zależności od funkcji naczynia.

Archaeometric studies of pottery provide a great deal of information on its elemental and mineralogical composition and structure, which makes it possible to reconstruct the ways in which the clay was formed, the temperature of firing or the provenance of the raw material used. Combining these facts with the archaeological background, a complementary picture of pottery production is obtained. The following study undertook to determine these characteristics for fragments of a bowl, cup, pot and storage vessel, dated to the 8th century BC and coming from a lower town settlement at the Metsamor archaeological site in southwest Armenia. The examined pottery fragments were subjected to macroscopic and petrographic analysis and research based on SEM-EDS analysis. It was recorded that in the process of forming the analyzed vessels, the modelling technique by pulling a thick coil of clay and N- and U-coiling techniques were used, with sometimes more than one technique for the same fragment. It was determined that firing took place in free space at temperature values below 800-850°C. It was determined that the smaller vessels (bowl, cup and pot) were made at Metsamor, and their source material was fluvial sediments. In contrast, the larger storage vessel came from a specialized workshop about 10-12 km north of Metsamor, where Neogene formations were exploited for production. The method of processing varied depending on the function of the vessel.