Pasja i intuicja. Portrety kobiet w publicystyce Marii Grossek-Koryckiej

Inspiracją do powstania cyklu felietonów ukazujących się w tygodniku „Bluszcz” w latach 1923-1926 była książka Giny Lombroso pt. Dusza kobiety, wydana po raz pierwszy w 1920 roku oraz tłuma-czona na niemal wszystkie języki europejskie. W Polsce jedynie we fragmentach drukowana była przez „Bluszcz” w roku 1928, po wydaniu zbiorowym esejów „Świat kobiecy”. Dla Grossek-Koryckiej włoskie rozważania były jednak inspiracją i punktem wyjścia do refleksji na temat sytuacji kobiet polskich. Pierwsza część rozprawy poświęcona jest postaci autorki, dziś nieznanej. Jeśli jest identyfikowana, to przede wszystkim jako poetka, w drugiej kolejności jako autorka tekstów filozoficzno-etycznych, rza-dziej jako pisarka, tłumaczka i publicystka. Poprzez analizę różnorodnego materiału archiwalnego oraz drobnych fragmentów wspomnień autorki, drukowanymi m.in. w kieleckiej prasie codziennej, udało mi się ustalić fakty biograficzne oraz odtworzyć jej drogę życiową. Zarówno wiek (63 lata), jak i doświad-czenia musiały mieć wpływ na ton cyklu oraz ujęcie tematyki, ale co ważne – ujawniały międzyepokową osobowość samej autorki. Drugi rozdział pracy poświęcony został percepcji felietonów przez czytelników, międzywojen-nych i współczesnych krytyków literackich oraz badaczy literatury. Ważne w tym kontekście są także międzywojenne uwagi na temat twórczości kobiecej, które stanowią nieodłączne tło rozważań. Zgroma-dzony materiał wskazuje, że teksty drukowane w tygodniku cieszyły się zainteresowaniem czytelniczek, ale ich wydanie zbiorowe uznała za istotne nieliczna grupa krytyków międzywojnia. Owa druga edycja równie słabym echem odbiła się wśród współczesnych krytyków i historyków literatury, którzy przeważ-nie odnotowywali tylko fakt istnienia felietonistyki w całej spuściźnie literackiej Grossek-Koryckiej. Zasadnicza część rozprawy zawiera interpretację przedmiotowych tekstów. Towarzyszą jej odnie-sienia do dzieł literackich, tekstów krytycznych i publicystycznych, badań historyczno-kulturowych, które korespondują z tematyką felietonów. Dodatkowo, dla lepszego zrozumienia uwag Grossek-Koryckiej, za-warłam tłumaczenia dzieła Giny Lombroso, które oparłam na tekście oryginału wydanego w Bolonii w 1921 r. pod tytułem Anima della donna. Analiza skupia się na problemach publicystyki kobiecej Grossek-Koryckiej, które uznałam za klu-czowe dla zrozumienia jej myśli. Ograniczenie to było konieczne ze względu na obszerność i wielowąt-kowość materiału. 2 Pierwsza z części analitycznej dotyczy historycznej teorii małżeństwa oraz jego kondycji w mię-dzywojniu. Podążając za myślą autorki, odtworzyłam proces ewolucji związku małżeńskiego oraz autor-ski pomysł na jego nową formę. Ważną częścią tych rozważań jest zagadnienie kobiecej i męskiej psy-chologii, która warunkuje predyspozycje, zachowania i wybory. Grossek-Korycka, zainspirowana poglą-dami Lombroso, pokazuje na tym tle sposób funkcjonowania związku małżeńskiego. Relacje, jakie rozgrywają się w świecie kobiecym nie kończą się na tych damsko-męskich. Za równie ważne autorka uznała te międzykobiece. Im właśnie poświeciłam kolejny rozdział pracy. Kobiece pole rywalizacji, bo tak postrzega tę przestrzeń autorka, to także obraz osamotnienia i cierpienia kobiety w gronie pozornie najbezpieczniejszym i najbardziej przyjaznym. Autorka odwoływała się do przeszłości, która zniekształciła relacje między samymi kobietami i apelowała o zbudowanie nowego świata, opartego na wartościach bliskim im samym. W nim szczególną rolę odgrywać miała solidarność kobieca. Ostatnia część rozprawy dotyczy spraw zawodowych kobiet w kontekście zadań domowych i prób łączenia tych dwóch porządków. Takie ujęcie problematyki wynika z przekonania autorki o rodzinie jako podstawnym środowisku życia i aktywności kobiet. Podążając konsekwentnie za myślami autorki przyj-rzałam się zgromadzonym i opisanym przez nią obserwacjom, a także przedstawiłam autorskie pomysły na polepszenie sytuacji kobiet w kontekście aktywności zawodowej. Całość podjętych przeze mnie rozważań przekonuje, że teorie jakie wyłaniają się z cyklu Świat kobiecy, a także projekty naprawcze sformułowane przez Grossek-Korycką są ważnym głosem w kwestii emancypacji i zmiany tradycyjnych układów społecznych w latach dwudziestych XX w. Pozostają także ważnym elementem spuścizny literackiej pierwszej polskiej ekspresjonistki.

Between 1923 and 1926 Maria Grossek-Korycka wrote a series of columns for the “Bluszcz” weekly magazine, inspired by Gina Lombroso’s “Anima della donna” (The Soul of Woman), the book first published in 1920 and translated into most of the European languages. Though in Poland only some fragments of the Lombroso’s book were published, they induced Grossek-Korycka to reflect on the condition of Polish women. In the first part of my thesis I take a closer look at the almost forgotten life and legend of Maria Grossek-Korycka. Nowadays she is mostly recognised and remembered as a poet and an author of some esseys on philosophy and ethics, not as a writer, a journalist or a translator. In the process of analysing archives and journals I discovered new biographical facts and managed to reconstruct the life story of Grossek-Korycka. In the second part of the thesis I focus on the reception and perception of the series of the columns by readers, contemporary and modern critics and scholars in literature. The interwar ideas about female activity in literature gain importance in this context. The collected materials testify that though the journal series was liked and appreciated by the female readers of the weekly, very few critics of interwar literature found it valuable and important. Also, modern critics usually barely mention Świat kobiecy while describing the works of Maria Grossek-Korycka. The main part of the thesis is attempted at interpretation of the columns. It contains references to the works of literature, journalism and literary criticism, as well as historical and cultural research, all related to the topic of the series. I focused on the main topics and themes of the feminine columns. I also added the translation of some fragments of the second edition of Gina Lombroso’s book published in Bologne in 1921. The first part of the main analysis revolves around the historical theory of marriage and its status in the interwar period. Thoroughly analysing Grossek-Korycka’s theories published in “Bluszcz”, I reconstructed her idea of partnership in marriage, which was obviously inspired by Lombardo’s views on the matter. The important part of this reflection is how the psychological differences between men and women determine their predispositions, behaviour and choices they make, and how it influences marriage as such. 2 According to Grossek-Korycka, the ralationship between a man and a woman is not the only one that matters. Equally important is a woman-woman relationship, therefore, in the next part of my thesis, competition among women, emotional lonelines and suffering in theoretically safe and friendly environment are considered and described. The columnist appealed to the society of women for solidarity and building a new world based on the values they held. Eventually, the last part of the thesis focuses on professional activity of women, but only in the context of their domestic duties. Such an approach originates from the columnist’s belief that home and family is the first and the most important habitat for women. However, she suggested some ways of reconciling the two fields of women’s activities, e.g. she prioritized choosing the right profession. The reading of the series of columns by Maria Grossek-Korycka proves that her voice and her vision of female (and male) soul are important for the discussion about the women’s emancipation and changes in the traditional social order. The series is also an important contribution to the history of Polish literature and journalism.