ASEAN jako platforma realizacji interesów państw Azji Południowo- Wschodniej wobec Chińskiej Republiki Ludowej

Rozprawa była poświęcona roli Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (Association of South-East Asian Nations, ASEAN) w realizacji interesów państw członkowskich tego stowarzyszenia względem Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL). Jej podstawowym celem było ustalenie zależności pomiędzy funkcjonowaniem państwa w ramach organizacji międzynarodowej a realizacją jego zamierzeń, na przykładzie relacji między państwami Azji Południowo-Wschodniej a Chinami. Główna hipoteza pracy zakładała, że ASEAN nie jest efektywny w roli płaszczyzny realizacji interesów państw członkowskich wobec ChRL ze względu na to, że dążenia te są zbyt zróżnicowane, często przeciwstawne, i utrudniają stworzenie stałych koalicji. Nie ma też jednoznacznej korelacji między znaczeniem podmiotu w ramach ASEAN a stopniem realizacji jego interesów. Jednak ten stan nie doprowadzi do rozpadu Stowarzyszenia, ponieważ dla państw członkowskich nawet sytuacja, w której działania organizacji nie są zbieżne z ich interesami, jest bardziej korzystna niż brak wsparcia instytucjonalnego w kontaktach z Chinami. Analiza tego problemu wymagała rozdzielenia go na dwa podstawowe zagadnienia. Pierwszym z nich było ustalenie, jakie cele wobec ChRL mają poszczególne podmioty; drugim zaś – w jakim stopniu członkostwo w Stowarzyszeniu umożliwia lub utrudnia ich realizację. Do określenia interesów państw przyjęty został model analizy oparty na propozycji Iana Tsung-Yen Chena i Alana Hao Yanga (2013), odwołującej się do teorii równowagi zagrożenia wprowadzonej przez Stephena Walta (1996) oraz teorii oczekiwanych zysków ekonomicznych przedstawionej przez Dale’a Copelanda (1996). Zakładał on badanie dążeń państw ASEAN wobec ChRL na podstawie ich percepcji zagrożenia oraz oczekiwanych korzyści gospodarczych, przy uwzględnieniu roli czynnika historycznego. Na podstawie modelu autorka przeanalizowała dziesięć studiów przypadku obejmujących wszystkich członków Stowarzyszenia oraz ustaliła ich percepcję Chin, a następnie interesy i preferencje. W dalszej kolejności zidentyfikowane zostały dwa kluczowe czynniki wpływające na możliwość wypełnienia przez państwo swoich celów w ramach ASEAN, tj. pozycja wewnątrz organizacji oraz proces decyzyjny, a w szczególności meta-reżim decyzyjny (the ASEAN Way). Pozwoliło to na wskazanie potencjalnych grup interesu w ramach omawianej instytucji oraz na określenie skuteczności działań Stowarzyszenia dla realizacji interesów poszczególnych państw w ramach dwóch studiów przypadku odnoszących się do dwóch obszarów działalności ASEAN: bezpieczeństwa (spór terytorialny na Morzu Południowochińskim) oraz gospodarki (porozumienie ACFTA). Konkluzje przeprowadzonej analizy umożliwiły pozytywne zweryfikowanie hipotezy głównej. W toku przedstawionych rozważań wskazano również, że ograniczenia dla skuteczności działania ASEAN są warunkowane większą liczbą czynników niż zakładano na początku – prócz różnicy interesów istotny wpływ mają również odmienne preferencje dotyczące stopnia i sposobu wykorzystania Stowarzyszenia jako narzędzia polityki zagranicznej. Zaproponowane na podstawie uzyskanych wniosków prognozy zakładają utrzymanie przez ASEAN centralnej roli w procesie instytucjonalizacji współpracy regionalnej oraz w polityce jego państw członkowskich wobec Chin.

The topic of the dissertation was the role of the Association of South-East Asian Nations (ASEAN) in advancing of its member states’ national interests in relation to People’s Republic of China (PRC). The main goal was to ascertain the correlation between a state’s membership in an international organization, and the fulfilment of its national interests, using the examples of ASEAN and the PRC. The main hypothesis predicted that ASEAN is not an effective means of advancing the national interests of its member states in relation to the PRC due to the fact that their interests are too diverse or even contradictory, which hinders forming possible coalitions within the Association. There is also no clear correlation between the relative significance of a state within ASEAN and the degree of fulfilment of its interests. However it will not cause the dissolution of ASEAN as its institutional support in relations with China is considered crucial by all members – even those whose particular interests are not promoted by the Association. To verify the main hypothesis, the topic was divided into two main questions. Firstly, to ascertain the particular interests of each member state of ASEAN in relation to China; secondly, to what degree the membership in ASEAN promotes or hinders the fulfilment of the aforementioned interests. To determine the member states’ interests, the author proposed a model of analysis based on the concept introduced by Ian Tsung-Yen Chen and Alan Hao Yang (2013) which refers to the balance of threat theory by Stephen Walt (1996) and the theory of expected economic gains by Dale Copeland (1996). The purpose of the proposed model was to analyse the members’ interests towards China based on their perception of threat and expected gains of the economic cooperation, acknowledging also the historical context. The model was used in ten case studies which allowed to determine perceptions, and then interests and preferences of each ASEAN member state. Furthermore, the author identified two key factors influencing the ability of a state to advance its interests within ASEAN, namely its relative significance within the organization and the decision-making process – specifically, the meta-regime of decision-making (the ASEAN Way). This allowed to identify the potential groups of interest within the Association, as well as to evaluate the effectiveness of ASEAN as a means of advancing the national interests. The evaluation was based on two case studies related to the main areas of the Association’s activity: international security (the case of the territorial dispute on the South China Sea) and economic cooperation (the case of ACFTA). The conclusions of the analysis allowed to confirm the main hypothesis. What is more, the differing preferences for utilization of ASEAN as a means of conducting foreign policy were identified as another crucial factor affecting the Association’s effectiveness. Nevertheless, according the prognoses based on the presented conclusions ASEAN will remain a central actor in the regional cooperation, as well as a vital tool of its member states foreign policy towards China.