Obraz konfliktu pomiędzy Gruzją a Rosją o Osetię Południową i Abchazję w sierpniu 2008 r. w polskiej prasie drukowanej i w Internecie

Wojna między Gruzją a Rosją, która wybuchła w sierpniu 2008 r., była pierwszym, pozimnowojennym konfliktem zbrojnym, w którym w tak wielkiej skali, wzięła udział Federacja Rosyjska. Wydarzenie wpłynęło na globalny układ sił między państwami i pokazało, że światem nadal rządzą zasady rodem z XIX w. Stały się one udziałem nie tylko Rosji, o których stosowanie była najczęściej oskarżana, ale też i innych mocarstw. Każdy z „aktorów” konfliktu posiadał swoje partykularne interesy, które zamierzał zrealizować. A przedmiotem stały się dwa niewielkie terytoria – Osetia Południowa i Abchazja, które nie chciały uznać zwierzchności gruzińskiej, a których celem było uzyskanie prawa do podejmowania suwerennych decyzji. Celem omawianej pracy była rekonstrukcja i analiza sposobu relacjonowania wojny w polskiej prasie drukowanej oraz w przekazach internetowych – na różnych płaszczyznach. Autor postawił sześć hipotez badawczych: 1. Przekazy w polskiej prasie drukowanej i Internecie były mało wiarygodne i w istotnych punktach oraz ferowanych ocenach odbiegały od rzeczywistości. 2. Przekazy wpisywały się w mechanizmy wojny sieciowej (tzw. netwar), wykorzystującej splot licznych czynników polityczno-społeczno-ekonomicznych. 3. Jakość przekazów medialnych była niska, zmanipulowana i obarczona silnymi emocjami, zaś praca nadawców była ograniczona sztywnymi ramami przyzwyczajeń i nakazów redakcyjnych, co wpłynęło na sposób informowania. 4. Używany język był, przede wszystkim, językiem ocen, a nie faktów. 5. Wizerunek Federacji Rosyjskiej był tendencyjny, stronniczy i wynikał z uwarunkowań historycznych i stereotypów. 6. Pozytywny wizerunek Gruzji był przeciwieństwem obrazu Federacji Rosyjskiej i opierał się na naturalnej sympatii i do tego państwa i jego mieszkańców. Zakończenie W toku pracy autor przeanalizował łącznie 4172 teksty. Praca, w swojej podstawowej części, posiada charakter analizy źródłowej zawartości prasy drukowanej i Internetu w wymiarze ilościowym i jakościowym, jednak podejście do sposobu przedstawienia ma charakter problemowy. Wynika on z trudności problematyki pojęciowej, która wyłania się ze wskazania związku przyczynowo-skutkowego między zaistniałym dyskursem, a systemem medialnym, który ten dyskurs wytworzył. Należy jednak podkreślić, że wymienione na wstępie hipotezy odnoszą się do przedstawionego obrazu dyskursu, a nie do jego recepcji przez adresatów, na których bezpośrednio dyskurs miał oddziaływać. Badając zbiór materiałów prasowych zdecydowano się sięgnąć po kilka różnych metod badawczych, co w efekcie spowodowało, że praca zyskała charakter multidyscyplinarny. Prócz analizy dyskursu medialnego, autor skorzystał również z metod statystycznych i językoznawczych a także narzędzi stosowanych w innych dyscyplinach, jak politologia, prawo, socjologia, historia i wojskowość. Z racji własnych zainteresowań sięgnął też do geopolityki i cybernetyki społecznej. Zdaniem autora media w Polsce dość bezkrytycznie przejmowały tezy rządowe w dziedzinie polityki zagranicznej, co wynikało często z braku elementarnej wiedzy w danej dziedzinie. Ponadto, polska prasa pobieżnie potraktowała przyczyny i okoliczności wybuchu najostrzejszej fazy działań wojskowych na Kaukazie w 2008 r., a zwłaszcza nie zajęła się analizą oświadczenia gruzińskiego prezydenta o zamiarze „przywrócenia porządku konstytucyjnego”, co mogłoby wskazywać, że był on inicjatorem tych działań. Cały dyskurs różnił się wyraźnie od późniejszego, obszernego raportu unijnego w tej sprawie, autorstwa szwajcarskiej ambasador Heidi Tagliavini. Jego ustalenia dobrze oddały słabość polskiego przekazu, porównując go chociażby do przekazów zagranicznych. W postrzeganiu polskich mediów, wojna na Kaukazie w 2008 r. rozpoczęła się nagle. Nagle również zakończyła się. Nadawcy nie byli w stanie pojąć na bieżąco jej dynamiki i logiki następujących po sobie zdarzeń. W zamian, w swoim podejściu oparli się na własnych przekonaniach, które zostały szybko uwiarygodnione przez liderów opinii.

The war on Caucasus in 2008 was the first interstate conflict after the Cold War in which the Russian Federation took part. This short (only five days) incident have changed the global power balance between East and West, between world powers, and the rules of cooperation in the USA-EU-Russia triangle. One of the aspects of this conflict was propaganda war, better known under the modern term – “network-centric warfare”. Polish mass-media (both printed and on-line) took a part in this war. Unfortunately, they did not present the unbiased message, but were a tool in the hand of Georgian and Western propaganda in creating the image of this war. The Caucasian issues are crucial for the global security. My first interest in the following subject began a few years ago, when my association was making the scientific observation in South Ossetia. It was the beginning of the August, 2008. It was the traditional time of holiday tensions on the South Ossetian-Georgian border. We did not realize that tensions could turn into the regular war and we will find ourselves in the centre of it. In this time the members of our centre watched typical propaganda war between both sides of the conflict. Western mass-media were showing completely different view of this war than Russian mass-media. I also watched as the events of this war were shown in Polish mass-media and I had asked myself about the real root of those differences. Then I have decided to write my PhD thesis about it. During the research I had analyzed 4174 texts in both sort of media: printed and on-line. I have put six main thesis of my dissertation: 1. the reports in Polish press were not reliable and in the most important points of this conflict were different from the reality; 2. the reports were a part of the “network-centric warfare”, using the combination of political, social and economic factors; 3. the quality of reports was very low, and based on manipulations, strong emotions, and also strong occupational habits of the editorial staff; 4. the language used was mainly the language of estimations, not the language of facts. 5. the image of Russian Federation was biased, one-sided and based on stereotypes; 6. the image of Georgia was in the complete opposite of the image of Russian Federation, and it was based on the natural sympathy to this country and its inhabitants. In the course of research only the last thesis has not been fully confirmed. The image of Georgia was critical, but not as drastic as image of Russia. Georgian side was criticized, but this criticism emphasized rather stupidity or hastiness of Georgian leaders (especially of president Micheil Saakashvili), than conviction about their evil intentions. One the most important issues was that the low quality of reports and the lack of knowledge, which was the base of many manipulations. The majority of Polish journalists, which were writing about the war on Caucasus in 2008, did not even have basic knowledge about the Caucasus region. Those few journalists or reporters who wanted to present more detailed information or present the other side of the conflict, had a lot of difficulties with publishing their materials. One of them even had paid for making this kind of material by losing his job. The most blatant example of this kind of policy was the example of TV journalist Wiktor Bater, who was fired after making his report from the South Ossetian capital Tskhinvali about the experiences of inhabitants of this city just after the Georgian attack. In the context described above, it seemed interesting to present opinions and standpoints of South Ossetia and Abkhazia, at least in a very little scale. Average Polish reader could learn practically only the fact that both unrecognised states were geographically lying on Caucasus and their authorities were supported by Russian Federation. It is important to stress that Polish media have presented the image of this conflict only in white and dark colours. Of course the dark side was the “aggressive” Russia led by former KGB officers, which was going to rebuild the Soviet empire. The lack of presenting the history background in the discourse and also the manner in informing about the bilateral relations between Russia and Georgia had very negative results, in the first place the stereotypic image of both sides. Especially Russia was presented in an unfavourable light. Another aspect of this kind of image in the discourse was the Polish history and education. Poles up to this time do not trust the Russian state, they treat it like a big threat to Polish nation and country. In fact, this stereotype is the result of lack of education and lack of knowledge of Russian language – especially in the field of the rules of international relations and geopolitics, as well as the negative propaganda in media. While analyzing the material, I used to expect that experts would maybe would look at those stereotypes in a critical way. Unfortunately, the Polish media presented only those analytics who fulfilled their expectations. Politicians - another group of influential leaders of opinion – based on experts’ judgements. The conservative side of Polish political scene used very aggressive rhetoric in this conflict. The former refers in the first place to the presidential centre, dominated by Law and Justice Party. Liberal government lead by Civic Platform were more balanced in their judgements, but only on the level of language. Their activity was absolutely the same. To recapitulate, the following dissertation have proved not only that the discourse about war on the Caucaus was manipulated, but also proved the weakness, lack of professionalism, ignorance, and low standards among Polish journalists and media companies.