Polityka regionalna Polski w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej

Polskie członkostwo w UE najczęściej jest analizowane i postrzegane z perspektywy dostępnych funduszy i inwestycji polityki regionalnej finansowanych z programów europejskich. Mniej uchwytną konsekwencją jest zmiana w jakości rządzenia, która zaowocowała wypracowaniem nowego modelu instytucjonalnego programowania, wdrażania i decydowania o sprawach publicznych, związanych z rozwojem kraju i regionów. Rezultaty te są często bardziej istotne niż same korzyści płynące ze środków finansowych. Efektem pracy jest opracowanie i wdrożenie systemowego podejścia do badania polityki regionalnej, w którym zintegrowano kluczowe obszary badań na temat teoretycznych i praktycznych podstaw funkcjonowania polityki regionalnej w Polsce i Unii Europejskiej. Dotyczy to szczególnie pogłębionej analizy przyjętych koncepcji zarządzania rozwojem regionalnym oraz zestawienia zrealizowanych programów i strategii z ich efektami prawnymi, politycznymi, ekonomicznymi, społecznymi i gospodarczymi. Główna hipoteza badawcza zakładała, że w okresie blisko dwóch dekad członkostwa w Unii Europejskiej polska polityka regionalna wytworzyła nowy i całościowy system polityczny, dlatego że: (1) powstał zdecentralizowany i wielopoziomowy mechanizm zarządzania rozwojem regionalnym, który integruje wspólne działania instytucji UE, władz krajowych, regionalnych i lokalnych; (2) pozycja konkurencyjna Polski i województw w porównaniu do pozostałych państw europejskich w okresie 2004-2020 uległa trwałej poprawie; (3) postrzeganie polityki regionalnej i funduszy europejskich oraz społeczna ocena oddziaływania polityki regionalnej w Polsce utrzymuje się na wysokim poziomie wskazań pozytywnych zarówno w badaniach opinii publicznej, jak i ocenach kluczowych interesariuszy tej polityki; (4) do końca 2020 r. zostały spełnione warunki strategiczne i organizacyjne skutecznej realizacji celów polityki regionalnej do 2030 roku. Zrealizowane badania potwierdziły zasadność wykorzystania przez polskich decydentów europejskich wzorców organizacyjnych, zgodnie z podejściem multi-level governance. Autor wykazał również, że sukcesy we wdrażaniu programów operacyjnych polityki spójności w Polsce nie przekładają się na kształtowanie ram strategicznych i organizacyjnych polskiej polityki regionalnej w takim stopniu, jak zakładano w strategiach rządowych z lat 2004-2020. Dzięki przeprowadzonym badaniom została znacząco poszerzona wiedza na temat nowych wyzwań w polityce regionalnej i sposobów ich rozwiązywania, które zostały uwidocznione dopiero w wyniku globalnych zagrożeń: kryzysu klimatycznego, pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie. W efekcie tych zdarzeń mamy do czynienia z niespotykaną od ponad 70 lat mieszanką zagrożeń i wyzwań, które wywołały spowolnienie gospodarcze w krajach i regionach UE.

Polish membership in the EU is most often analyzed and perceived from the perspective of available funds and investments of regional policy financed by European programs. A less tangible consequence is the change in the quality of governance, which has resulted in the development of a new institutional model for programming, implementing, and making decisions on public matters related to the development of the country and its regions. These results are often more significant than the benefits from financial resources alone. The outcome of the work is the development and implementation of a systemic approach to studying regional policy, in which key research areas on the theoretical and practical foundations of regional policy in Poland and the European Union have been integrated. This particularly pertains to an in-depth analysis of the adopted concepts of managing regional development and the comparison of implemented programs and strategies with their legal, political, economic, social, and economic effects. The main research hypothesis assumed that in nearly two decades of membership in the European Union, Polish regional policy has ignited a new and comprehensive political system, due to: (1) the establishment of a decentralized and multi-level mechanism for managing regional development, which integrates the joint actions of EU institutions, national, regional, and local authorities; (2) the competitive position of Poland and its regions compared to the rest of the European countries in the period 2004-2020 has permanently improved; (3) the perception of regional policy and European funds, as well as the social evaluation of the impact of regional policy in Poland, remain at a high level of positive indications in both public opinion studies and evaluations by key stakeholders of this policy; (4) by the end of 2020, strategic and organizational conditions for the effective implementation of regional policy until 2030 have been met. Completed research confirmed the appropriateness of the adoption by Polish decision-makers of European organizational patterns, in line with the multi-level governance approach. The author also demonstrated that successes in implementing the operational programs of cohesion policy in Poland do not translate into shaping the strategic and organizational frameworks of Polish regional policy to the extent assumed in the government strategies from 2004-2020. This research has significantly broadened our understanding of new challenges in regional policy and ways of addressing them, which only became apparent as a result of global threats: the climate crisis, the COVID-19 pandemic, and the war in Ukraine. As a result of these events, we are faced with a blend of threats and challenges unseen for over 70 years, which have triggered an economic slowdown in EU countries and regions.