Sprzeciw w prawie administracyjnym

Przedmiotem rozprawy jest analiza treści normatywnej kategorii pojęciowej „sprzeciw”. Pojęcie to coraz częściej występuje w przepisach ustawowych zaliczanych do szeroko rozumianego prawa administracyjnego. Punktem wyjścia rozprawy jest teza, że ustawodawca posługuje się terminem „sprzeciw” w sposób niejednolity. Innymi słowy, określa tym mianem różne desygnaty. Powstaje tu jednak pytanie, czy wobec coraz częstszego stosowania przez prawodawcę tego pojęcia możliwe jest wyodrębnienie instytucji prawnej sprzeciwu. W związku z tym, głównym zadaniem, niezbędnym do osiągnięcia celu w postaci udowodnienia lub zaprzeczenia stawianej tezie jest odkodowanie normatywnej treści pojęcia „sprzeciw” występującego w przepisach prawa administracyjnego. W pracy wskazuje się, że sprzeciw nie jest na gruncie polskiego prawa administracyjnego pojęciem jednolitym. Ustawodawca w rzeczywistości nadaje mu bowiem różnorodne treści. Innymi słowy, oznacza tym pojęciem różnorakie desygnaty. W ramach pracy dokonano podziału wspomnianych „sprzeciwów” na odrębne grupy. Kryterium podziału stanowi kryterium funkcji (roli) jaką spełniają poszczególne „sprzeciwy”. Uwzględniając taki wyznacznik, w pracy wskazano, że możliwe jest wyodrębnienie co najmniej czterech grup „sprzeciwów” występujących na gruncie prawa administracyjnego. Po pierwsze, ustawodawca posługuje się nazwą sprzeciw dla określenia środków prawnych, tj. czynności zmierzających do zakwestionowania (zaczepienia) czynności lub zachowań organów administracji publicznej. Jednocześnie trzeba wskazać, że grupa ta nie jest wewnętrznie jednolita. Zróżnicowane jest zarówno przedmiot sprzeciwu, tj. to wobec czego jest on wnoszony, jak i różne są skutki, które wywołuje wniesienie sprzeciwu. Drugą, liczną grupę sprzeciwów, stanowi „sprzeciw” będący przejawem woli organu administracyjnego w ramach instytucji milczącej zgody. Jak zauważono, tam gdzie w przepisach prawa materialnego ustanawia tę instytucję, tam też posługuje się kategorią pojęciową „sprzeciw”. W tym przypadku sprzeciw jest aktem administracyjnym, który służy administracji przede wszystkim do niedopuszczenia do ukształtowania się uprawnień podmiotu administrowanego z mocy prawa, tj. wskutek upływu czasu (milczenie administracji). Jednocześnie za pomocą sprzeciwu, organ przesądza, że zamierzone działanie lub zachowanie jednostki jest sprzeczne z prawem lub narusza chronione przez to prawo wartości. Trzecią grupę stanowią nieliczne na gruncie prawa administracyjnego sprzeciwy będące w istocie środkami oddziaływania nadzorczego. Środki te mają jednak pewną specyfikę. Za pomocą sprzeciwu organ nadzorujący kwestionuje określone akty organu nadzorowanego w sprawie przyjęcia danej osoby do korporacji zawodowej (np. wpis na listę adwokatów). Czwarta wyróżniona w pracy grupa obejmuje sytuacje, w których kategoria pojęciowa „sprzeciw” stanowi treść współdziałania organów. W pracy ustalono, że sprzeciw jest wnoszony przez organ współdziałający wobec projektu rozstrzygnięcia (aktu administracyjne) organu rozstrzygającego sprawę. Sprzeciw uniemożliwia wydanie aktu o zaproponowanej treści. Ponadto w pracy opisano wybrane inne przypadki posługiwania się przez ustawodawcę w ramach prawa administracyjnego kategorią pojęciową sprzeciwu. Powyższe ustalenia potwierdzają tezę, że sprzeciw nie jest na gruncie prawa administracyjnego kategorią jednolitą. Jednocześnie nie sposób mówić tutaj o wykrystalizowanej instytucji prawnej. Sprzeciw należy określać raczej jako konstrukcję prawą (konstrukcje prawne) mające odrębne funkcje w ramach poszczególnych, wyodrębnionych grup. W zakończeniu sformułowano również postulaty de lege ferenda.

The topic of this dissertation is to analyse the normative content of the concept of “objection” (“sprzeciw”). This notion is more often used in statutory provisions of the broad area of the administrative law. The thesis that the legislator uses the term “objection” (“sprzeciw”) in an inconsistent manner provides for the starting point for this dissertation. In other words, different designatums are described with this term. However, the question arises whether it is possible to distinguish the legal institution of objection (sprzeciw) due to the more often use of this notion by the legislator. Consequently, the main task, indispensable to achieve the objective of either confirming or denying the thesis of this dissertation, is to decode the normative content of the notion of “objection” (“sprzeciw”) as provided for in the provisions of the administrative law. The present dissertation demonstrates that objection (sprzeciw) is not a homogeneous notion under the Polish administrative law. In fact, the legislator attributes different meanings to it. In other words, various designatums are described with this term. In this dissertation a division into separate groups of the above-mentioned “objections” (“sprzeciw”) was made. The criterion used for the division was the criterion of the function (role) fulfilled by a given type of “objection” (“sprzeciw”), and it proves it is possible to distinguish at least four groups of “objections” (“sprzeciw”) in the Polish administrative law. Firstly, the legislator uses the term objection (sprzeciw) to define legal measures, i.e. actions aimed at questioning actions or conduct of public administration bodies. At the same time, it is necessary to indicate that this group is not homogeneous in its nature. The object of objection (sprzeciw), i.e. the issue against which the objection is filed, is diversified, as well as are the results brought by filing the objection. The second large group of objections (sprzeciw) consists of “objection” (“sprzeciw”) being an expression of will of an administrative body as the institution of tacit consent (tacit agreement). It has been observed that whenever the institution of tacit consent is established in the provisions of the substantive law, the concept of “objection” (“sprzeciw”) is used. In such instance, objection (sprzeciw) is considered to be an administrative instrument which is used by administrative bodies first and foremost not to allow the development of powers of an object administrated by virtue of law, i.e. due to the lapse of time (tacit consent). The third group consists of objections (sprzeciw) which are measures of supervisory influence. However, these measures have a specific nature. By means of objection a supervisory body questions particular instruments of a supervised body concerning admitting a given individual to a professional corporation (for instance, entering their name in the list of advocates). The fourth group distinguished in this dissertation pertains to situations, where the concept of “objection” (“sprzeciw”) constitutes the content of cooperation of bodies. This dissertation concludes that objection (sprzeciw) is filed by a cooperating body against a decision project (administrative instrument) of the body deciding a case. Furthermore, this dissertation describes other instances of using the concept of objection (sprzeciw) by the legislator in the administrative law. The above findings confirm the thesis stating that “objection” (“sprzeciw”) is not a homogeneous category in the area of the administrative law. Consequently, a transparent legal institution is impossible to be defined here. Objection (sprzeciw) should be defined rather as a legal construction (legal constructions) having separate functions within particular, distinguished groups. In the conclusion, principles of de lege ferenda were formulated.