Pragmatic skills in near-native adult L2 speakers: a multiple case study

Rozprawa doktorska zatytułowana Umiejętności pragmatyczne dorosłych użytkowników drugiego języka o kompetencji zbliżonej do mówców rodzimych: wielokrotne studium przypadku dotyczy kompetencji pragmatycznej osób o maksymalnie wysokim poziomie opanowania drugiego języka, które jego naukę rozpoczęły w dorosłości, tzn. po zakończeniu okresu krytycznego, i często postrzegane są w danej wspólnocie językowej jako mówcy rodzimi. W związku z tym ich kompetencję językową porównywać można do kompetencji mówców rodzimych. W literaturze anglojęzycznej osoby takie określane są jako nativelike speakers lub near-native speakers (NNS). Badania przeprowadzone w ramach rozprawy doktorskiej miały na celu analizę wybranych aktów mowy w języku polskim, w których uczestniczyli NNS. Miała ona wykazać, czy akty te realizowane są w ten sam sposób, jak w przypadku mówców rodzimych, a jeśli nie, to na czym polegają różnice i jakie mogą być ich potencjalne przyczyny. W szczególności zbadany został stopień opanowania języka formulaicznego, który stanowi istotny wyznacznik nie tylko ogólnej biegłości językowej, ale także umiejętności pragmatycznych. Ponadto w ramach badania zgromadzone zostały szczegółowe informacje na temat rozwoju umiejętności pragmatycznych w toku przyswajania drugiego języka. Wywiad jakościowy z uczestnikami badania umożliwił analizę wpływu parametrów socjobiograficznych w rozwoju kompetencji językowej. Jednym z celów było także zbadanie wiedzy metapragmatycznej NNS, dzięki czemu można było ocenić, w jakim stopniu są oni świadomi strategii komunikacyjnych, których używają, i czy zostały one nabyte automatycznie czy też dzięki obecności korekty ze strony mówców rodzimych. Wyniki badań przeprowadzonych w ramach rozprawy doktorskiej wskazują na to, że NNS mogą osiągnąć poziom kompetencji pragmatycznej w drugim języku zbliżony do mówców rodzimych. Analiza wybranych aktów mowy (np. prośby, odmowy, przeprosiny, podziękowania, komplementy, groźby) wykazała, że wszystkie zostały zrealizowane przez uczestników badania zgodnie z konwencjami pragmatycznymi języka polskiego, w związku z czym mogą zostać uznane za fortunne. Potwierdziła to obserwacja efektów illokucyjnych i perlokucyjnych wypowiedzi składających się na poszczególne akty mowy. Jedyne odstępstwa od normy języka polskiego zaobserwowano w odniesieniu do bardzo rzadkich przypadków rozbieżności o charakterze leksykalnym, i w o wiele mniejszym stopniu, gramatycznym. Były one widoczne jedynie na poziomie aktu lokucyjnego, ale w żaden sposób nie wpłynęły na fortunność analizowanych aktów mowy. Dane jakościowe zebrane w trakcie wywiadów z uczestnikami badania wskazują na to, że istnieje wiele czynników o charakterze innym niż biologiczny, które mogą wspomagać rozwój umiejętności pragmatycznych w drugim języku i są to: akwizycja języka drugiego w warunkach naturalistycznych, tzw. input językowy (jego ilość i autentyczność), motywacja, profil afektywno-kognitywny mówcy, tożsamość oraz proces akulturacji, a także ponadprzeciętne zdolności językowe. Wydaje się, że szczególnie wyraźny wpływ na akwizycję drugiego języka przez uczestników miała kwestia tożsamości. Wszyscy uczestnicy zadeklarowali bardzo wysoki stopień identyfikacji z Polską, a co więcej, z łatwością zaadaptowali się do życia w swojej nowej ojczyźnie. Wyniki badania wskazują również na jeszcze jeden czynnik, który do tej pory nie został wymieniony w literaturze przedmiotu – wszyscy uczestnicy mieli związek ze społecznością filologów i humanistów, w tym w środowisku akademickim, co mogło ułatwić proces akwizycji poprzez otrzymywane informacje zwrotne odnośnie użycia języka polskiego oraz poprzez zwiększenie świadomości metalingwistycznej. Ponadto, z relacji uczestników badania wynika, że cechuje ich bardzo wysoki poziom świadomości metapragmatycznej, odnoszący się m.in. do norm grzeczności językowej, humoru oraz ironii. Pomimo, że NNS nabyli umiejętność rozumienia ironii w języku polskim na stosunkowo późnym etapie akwizycji, analiza badanych aktów mowy wskazuje na to, że uczestnicy potrafią umiejętnie wykorzystywać ironię w interakcjach komunikacyjnych. W analizowanym materiale ironia była stosowana jako narzędzie manipulowania stopniem grzeczności, co umożliwiło uczestnikom osiągnięcie założonych celów bez konieczności formułowania wypowiedzi niegrzecznych czy agresywnych.

The thesis entitled Pragmatic skills in near-native adult L2 speakers: A multiple case study concerns the pragmatic competence of post-pubescent L2 learners whose level of global proficiency approximates that of L1 speakers. As a result, such bilinguals are often perceived as native speakers of their L2, which suggests that their linguistic skills can be compared to language skills of L1 speakers. In research on second language acquisition such exceptional L2 users are termed near-native or nativelike speakers. The main objective of the study conducted within this thesis was the analysis of pragmatic skills of near-native L2 speakers of Polish. This aim was accomplished by the examination of selected speech act realizations in Polish, carried out to ascertain whether the speech acts are performed in the same manner as it is in the case of native speakers. Potential areas of divergence were to be identified and accounted for, where possible. Special emphasis was placed on the use of formulaic language, which is an important indicator not only of overall L2 proficiency but also the level of pragmatic skills. Additionally, qualitative data were collected in interviews so as to provide information on the development of L2 pragmatic skills in the process of L2 acquisition. This type of data resulted in the analysis of sociobiographical variables affecting the acquisition of L2 pragmatic skills and other L2 domains. The interview-based data made it also possible to investigate near-native speakers’ metapragmatic awareness, and consequently, examine the extent to which they are aware of their communicative strategies, as well as to determine if these were developed automatically or on the basis of corrective feedback received from native speakers. The findings of the study indicate that adult near-native L2 speakers may possibly attain a level of L2 pragmatic skills approximating that of native speakers. The analysis of selected speech acts (e.g. requests, refusals, apologies, thanking, compliments, threats) revealed that all of them were realized in accordance with Polish pragmatic conventions, as a result of which they can be considered fortunate. This was substantiated by the observation of illocutionary and perlocutionary effects related to particular speech acts. The only instances of divergence between the participants and native-speaker conventions concerned very infrequent inaccuracies referring to lexis, and to a lesser extent, to grammar. These, however, affected only the locutionary act, but did not impede fortunate realization of the speech actions under investigation. Qualitative data obtained from interviews with the participants suggest that a range of non- maturational factors may facilitate the development of L2 pragmatic skills. These include L2 acquisition in a naturalistic setting, the amount and authenticity of L2 input, motivation, cognitive-affective profile of the L2 speaker, identity and acculturation, as well as above- average language aptitude. A particularly salient effect on L2 acquisition was observed in the case of identity. All the participants showed a very high degree of integration and identification with Poland, and found it very easy to adapt to life in their new homeland. The findings also point to another experiential factor, unidentified in previous research: the three participants had access to the environment of trained linguists and academics, which might have facilitated the process of L2 acquisition (professional feedback on L2 performance and increased metalinguistic awareness). Furthermore, based on the participants’ accounts, it can be assumed that they represent a very high level of metapragmatic awareness, which refers to such aspects as language politeness, humor and the use of irony. Even though the participants reported that they had developed the ability to understand irony in Polish quite late in the process of its acquisition, the analysis of their speech act realizations clearly indicates that they are very adept at applying irony in communicative interactions. It was employed as a means to manipulate the degree of politeness, thereby avoiding the need to use impolite or aggressive speech acts in order to reach their objectives.