Rewitalizacja muzyki klezmerskiej na przykładzie twórczości Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego

Muzyka klezmerska to wielowymiarowy nurt w sztuce i kulturze muzycznej. Jej kształt historycznie uwarunkowany był nie tylko poprzez samą estetykę muzyki żydowskiej. Muzyka klezmerska oprócz swoich odrębnych cech stylistycznych była tworem chłonącym idiomy lokalne. Niejednorodność wpisana w pierwotnie pełniącą rolę muzyki użytkowej, głównie weselnej na terenach Europy Środkowej, współcześnie z uwagi na tragiczne losy europejskiej diaspory Żydów, zmieniła swój kontekst. Dyskurs po Zagładzie zmienił nie tylko postrzeganie problematyki, ale zderza się również z rzeczywistością społecznej wyrwy w Europie i przeniesieniem tradycji na teren Ameryki Północnej. Zrewitalizowana muzyka klezmerska powróciła na tereny Starego Kontynentu i wykonywana jest współcześnie przez muzyków nie-żydowskich na rodzimych terenach. Niniejsza praca jest próbą analizy owego zjawiska, skupiając się na jego reprezentacji w postaci Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego. Formacja będąca częścią działalności ośrodka “Pogranicze”, który zainicjował na początku lat 90 XX wieku opiekę nad dawnym kwartałem żydowskim w Sejnach. Działająca od ponad ćwierćwiecza orkiestra ma na koncie współpracę z szerokim wachlarzem artystów, również współtwórców nurtu rewitalizacji muzyki klezmerskiej w Stanach Zjednoczonych. Rozdziały niniejszej pracy poświęcone są kolejno: próbie definicji muzyki żydowskiej i klezmerskiej, zarysowaniu kontekstu historycznego, przedstawieniu miejsca i jego historii. Całość poparta jest analizą wybranych przykładów muzycznych oraz ich źródeł, a także osobistą refleksją wykonawczą autora. Pracę uzupełniają rozmowy z Wojciechem Szroederem, Krzysztofem Czyżewskim oraz Frankiem Londonem.

Klezmer music is a multifaceted stream within the art and musical culture. Its shape historically was conditioned not only by the aesthetics of Jewish music itself. Apart from its distinctive stylistic features, klezmer music absorbed local idioms. The heterogeneity originally ingrained in its utilitarian function, primarily in weddings across Central Europe, has now, due to the tragic fate of the European Jewish diaspora, shifted its context. The discourse post-Holocaust has not only altered the perception of the issue but also intersects with the reality of social rifts in Europe and the transference of traditions to North America. Revitalized klezmer music has returned to the lands of the Old Continent and is currently performed by non-Jewish musicians on their native grounds. This work attempts to analyze this phenomenon, focusing on its representation through the Klezmer Orchestra of the Sejny Theater. The ensemble is part of the activities of the 'Borderland' center, which initiated care for the former Jewish quarter in Sejny in the early 1990s. Operating for over a quarter of a century, the orchestra has collaborated with a wide range of artists, including co-creators of the revival of klezmer music in the United States. The chapters of this work are dedicated to: attempting to define Jewish and klezmer music, outlining the historical context, presenting the place and its history. The entire work is supported by the analysis of selected musical examples and their sources, as well as the author's personal performance reflection. Interviews with Wojciech Szroeder, Krzysztof Czyżewski, and Frank London complement this work.