Teologiczny wymiar Szoah we współczesnej myśli żydowskiej z perspektywy Kidusz HaSzem i Kidusz HaChaim.

Niniejsza rozprawa doktorska została poświęcona problematyce walki i męczeństwa narodu żydowskiego w kontekście problemów filozoficznych i teologicznych. W pierwszym rozdziale pracy badam znaczenie pojęć: Kidusz HaSzem (Uświęcenie Imienia Bożego) oraz Kidusz HaChaim (Uświęcenie życia ludzkiego), Pikuah Nefesz, Szoah, Holokaust, Zagłada, Churban, skupiam się na etymologii oraz zmianom w użyciu na przestrzeni dziejów. Najważniejszym problemem badawczym jest próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy tradycyjna koncepcja męczeństwa w sensie Kidusz HaSzem odnosi się także do sytuacji społeczności żydowskiej podczas Szoah. Analizuję zagadnienie martyrologii żydowskiej z okresu reżimu hitlerowskiego, kiedy to samo posiadanie żydowskiego pochodzenia oznaczało wyrok śmierci. Oznacza to, że ofiary mordów i prześladowań ze strony nazistów nie zawsze wyróżniały się pobożnością i przestrzeganiem prawa mojżeszowego, ginęły, ponieważ zostały zidentyfikowane przez oprawców jako Żydzi, przedstawiciele rasy podludzi, skazanej na eksterminację. Od tego wyroku nie było odwołania. Podczas okupacji nawet dobrowolny chrzest oraz wyparcie się wiary nie mogły wybawić od śmierci i tortur. Czy w takiej rzeczywistości należałoby przedefiniować pojęcia Kidusz HaSzem i Kidusz HaChaim z uwagi na to, że położenie ofiar Szoah diametralnie różniło się od sytuacji ich przodków, konających na stosach Inkwizycji dla uświęcenia Imienia Bożego? W drugim rozdziale analizuję postawy żydowskiego ruchu oporu oraz przedstawiam realia życia w gettach i obozach zagłady, przywołuję postacie: Emanuela Ringelbluma, Filipa Bialowitza, Samuela Willenberga i Marka Edelmana. Najważniejszy problem to właściwa definicja heroizmu, jego znaczenie w kontekście Kidusz HaSzem i Kidusz HaChaim W trzecim rozdziale omawiam soteriologiczny i eschatologiczny wymiar teologii Holokaustu oraz powstania państwa Izraela. Praca stanowi próbę odpowiedzi na najważniejsze dylematy ludzkości: skąd zło? Czy męczeństwo może być celem zwykłych ludzi? Dlaczego doszło do Zagłady sześciu milionów Żydów?

In this dissertation I have researched some theological and philosophical issues related to the Holocaust, specifically, the problem of the martyrdom in the context of the annihilation of the Jewish people during the Second War World. The title, Theological dimension of the Shoah in modern Jewish Thought: the relevance of Kiddush HaShem and Kiddush HaChaim, involves a major concept in the Jewish Thought. Kiddush HaShem means the sanctification of the Divine Name, respect of ethical teaching of Judaism, which implies, in the extreme situations, especially when Jews are forced to commit idolatry, assassination or sexual abuses, they should choose death. That is why, in many popular contexts Kiddush Hashem is understood as martyrdom. Kiddush HaChaim, yet, is sanctification of life, as human life is the most important value in the Jewish Law; for example, to save human life it is not necessarily required to respect commandments of Shabbat, religious holidays, or kashrut. Related concepts Pikuah Nephesh (saving the soul, the permission of being disobeyed considering the kosher and Shabbat) and Chillul HaShem (profanation of the Divine Name, unethical, disgraceful behaviour) are also considered.In the ghettos and in the concentration camps Jews had to choose between saving their life and violating the tradition of fathers. All religious problems considered in this dissertation have been researched from the perspective of the experience of witnesses of the Holocaust, described in memoires, and also the press and movies (Barbara Engelking, Emmanuel Ringelblum, Marek Edelman, Hanna Krall, Samuel Willenberg, Tomasz Blatt, Henryk Mandelbaum, Shlomo Venezia, Miklos Nyiszli, Calel Perechodnik, Mordechaj Chaim Rumkowski, Elie Wiesel, Emil Fackenheim, Abraham Joshua Heschel, rabbi Ephraim Oshry, Bogdan Wojdowski, Primo Levi and Jean Amery).The Holocaust poses a challenge for theologians and philosophers because this traumatic historical episode demands the reinterpretation of the Jewish religious law and the traditional perception of God. In the law and practice of the Third Reich all people of Jewish origin were to be murdered, regardless their spiritual, cultural and political affiliation. Also baptized Jews in the third generation belonged to Jewish people according to the Nazi regime. Edith Stein is the most famous Catholic victim of Jewish origin: she converted to Christianity as an adult woman with PhD in philosophy, and became a nun in the Carmelite monastery; yet she went to Auschwitz in 1942 as a Jew.During the Second World War Jews did not have a choice; the whole population was to be murdered. In the context of these facts, the question must be asked, Were the Jews martyrs, dying for the sanctification of God’s Name (that is, Kidush HaShem)? My thesis says that in general they cannot be considered martyrs. I have also reviewed the problem, What was, according to the Jewish religious law, the position of the baptized Jews with respect to Kiddush HaShem?