Kobiece i męskie wzory (re)konstrukcji własnej biografii w perspektywie zmiany zawodowej

W rozprawie doktorskiej podjęta została przez autorkę problematyka związana z konstruowaniem i rekonstruowaniem własnej biografii przez kobiety i mężczyzn doświadczających zmiany zawodowej. Ze względu na powszechność występowania zmiany we współczesnych biografiach osób aktywnych zawodowo, autorka podjęła się zbadania tego fenomenu. W badaniach uwzględniona została perspektywa indywidualnych (re)konstrukcji biograficznych, autorka zaś posłużyła się metodą wywiadów narracyjnych. Kwestia wpływu zmiany zawodowej na indywidualne (re)konstrukcje biografii kobiet i mężczyzn została rozważona z uwzględnieniem szerszego kontekstu – zarówno indywidualnego – związanego z biografią badanych, jak również uwarunkowań podmiotowych oraz społeczno-kulturowych. Głównym celem badań było poznanie zjawiska zmiany zawodowej w kontekście (re)konstruowania indywidualnych biografii narratorów, z uwzględnieniem źródeł zachodzących zmian, rodzajów zmian doświadczanych przez osoby badane w obszarze życia zawodowego, faz procesu dokonywania się zmiany w biografii zawodowej kobiet i mężczyzn (w wieku 30+ i 60+), konsekwencji zmian zawodowych dla indywidualnych biografii zawodowych oraz różnych obszarów życia kobiet i mężczyzn (w wieku 30+ i 60+), a także znaczenia edukacji w konstruowaniu i rekonstruowaniu biografii zawodowej przez kobiety i mężczyzn (w wieku 30+i 60+) (uczenia się kobiet i mężczyzn oraz funkcji pełnionych przez edukację w sytuacji zmiany zawodowej). Autorka podjęła również próbę stworzenia typologii zmian zawodowych i wzorów (re)konstruowania biografii przez kobiety i mężczyzn w sytuacji zmiany. Stworzenie typologii umożliwiło autorce opisanie strategii przystosowawczych do zmiany zawodowej, stosowanych przez kobiety i mężczyzn i podjęcie próby wyjaśnienia uczenia się kobiet i mężczyzn w sytuacji zmiany zawodowej w kontekście teorii transformatywnego uczenia się autorstwa Jack’a Mezirowa. Rozprawa składa się z IX rozdziałów. Rozdziały I, I, III i IV poświęcone zostały analizie podstawy teoretycznej z wykorzystaniem literatury przedmiotu. W rozdziale I autorka przybliża genezę wykorzystania materiałów osobistych w naukach społecznych, poszukuje istoty pojęcia biografii i analizuje dostępne współczesnemu człowiekowi typowe i nietypowe wzory życia w ponowoczesności. Rozdział pierwszy zamykają rozważania dotyczące biograficzności jako osobowej kompetencji człowieka. Rozdział II poświęcony został istocie pojęcia zmiany, autorka podejmuje również rozważania dotyczące roli człowieka w kreowaniu zmian we własnym życiu, a także specyfiki życia ludzkiego w kulturze pośpiechu. Rozdział III poświęcony został problemowi zmiany w kontekście edukacji dorosłych. Autorka podejmuje dywagacje związane z możliwością postrzegania działań edukacyjnych, podejmowanych przez ludzi dorosłych jako sposobu radzenia sobie ze zmianą. Porusza także zagadnienia dotyczące nowego spojrzenia na uczenie się ludzi dorosłych i przeniesienia istoty procesu kształcenia dorosłych z nauczania na uczenie się. Rozdział III zamykają rozważania dotyczące uczenia się i zmiany w perspektywie teorii uczenia się transformatywnego autorstwa Jack’a Mezirowa. Teoria ta zajmuje istotne miejsce w niniejszej rozprawie, co wiąże się ze sposobem postrzegania roli zmiany w procesie uczenia się ludzi dorosłych przez J. Mezirowa. Rozdział IV został poświęcony problematyce kobiecości i męskości w kontekście zachodzących współcześnie zmian kulturowych i społecznych. W rozdziale IV autorka podejmuje próbę zobrazowania oblicza współczesnych kobiet i mężczyzn. Rozdział V poświęcony został podstawie metodologicznej przeprowadzonego projektu badawczego, otwierając tym samym dalszą, analityczną część pracy. Został w nim szczegółowo scharakteryzowany przedmiot badań – zmiana zawodowa, a także cele i problemy badawcze, stanowiące punkt wyjścia dla zaprojektowania całej procedury badawczej. Rozdziały VI, VII, VIII i IX zawierają analizę i interpretację zgromadzonego materiału badawczego w świetle zagadnień teoretycznych, scharakteryzowanych w pierwszej części pracy. Rozdział VI jest odmienny od pozostałych, ponieważ w całości został poświęcony charakterystyce osób badanych, przebiegowi ich życia zawodowego i innym ważnym kwestiom, wpływającym na unikalność i niepowtarzalność każdego z narratorów. W rozdziale VII autorka opisuje rodzaje zmian, z uwzględnieniem takich kryteriów, jak źródło wystąpienia zmian, czas zachodzenia zmiany w życiu zawodowym, intensywność zmiany oraz jej zakres. Rozdział VIII został poświęcony charakterystyce wyłonionych przez autorkę na podstawie analizy materiału badawczego wzorów (re)konstrukcji własnych biografii, dokonywanych przez kobiety i mężczyzn w sytuacji zmiany zawodowej. Ostatni rozdział IX autorka poświęciła kwestiom związanym z edukacją w perspektywie zmiany zawodowej. Przedstawiła funkcje pełnione przez edukację w sytuacji zmiany, z uwzględnieniem podziału na dwie grupy wiekowe – narratorów należących do grupy 30+ i 60+. W drugiej części rozdziału przedstawiła wyniki analizy zjawiska zmiany zawodowej w świetle teorii uczenia się transformatywnego, analizując fazy procesu uczenia się w sytuacji zmiany według schematu zaproponowanego przez autora teorii – Jack’a Mezirowa. Do pracy załączona została bibliografia i netografia, zawierające spis – wykorzystanych w tekście dysertacji – publikacji, a także aneks zawierający spis tabel i schematów oraz scenariusz wywiadu. SUMMARY Female and male patterns of biography (re)construction in the perspective of professional change This dissertation concerns on issues connected with the construction and reconstruction of own biography by women and men in perspective of their professional experience. Nowadays the experience of change is common in every biography, especially in lives of people, who are active in professional area. This is the reason why the author decided to explore this phenomenon in an individual, biographical perspective, using narrative interviews. The influence of professional change on individual biography (re)construction was considered in various aspects and in wider perspective – using both subjective and socio-cultural determinants. The main purpose of research was studying the phenomenon of professional change in perspective of individual biography (re)construction, considering sources of changes, types of changes experienced by narrators in their professional life, stages of change process in women and men (aged 30+ and 60+) biographies, effects caused by professional change in women and men (aged 30+ and 60+) biographies – in various areas – and also meaning of education in professional biography construction and reconstruction. Another crucial issue were functions, which education may fulfill during experiencing changes in professional area. The author created a typology of professional changes and female and male biography (re)construction patterns, that are used during experiencing changes. Creating a typology enabled author to describe the adaptive behavior to professional change, used by men and women and the process of learning by men and women in perspective of Jack’s Mezirov transformative learning theory. The dissertation consists of nine chapters. Chapters I, I, III and IV are devoted to the analysis of the theoretical basis using the literature of the subject. In Chapter I, the author describes origin of use biographical materials in social research, the concept of biography and analysis common and uncommon life patterns in contemporary, postmodern society. The first chapter closes with the reflections about creating biography as a human competence. Chapter II is devoted to the phenomenon of change, the author also considers the role of a person in creating changes of one's own life as well as the features of life in culture of haste. Chapter III is devoted to the problem of change in perspective of adult education. The author considers educational activities as a way of coping with change in professional life and discusses the issues of new perspectives on adult learning and the transfer of the essence of the training from teaching to learning. Chapter III closes the discussion on learning and change in the perspective of transformative learning theory created by Jack Mezirov. Chapter IV is devoted to femininity and masculinity in perspective of contemporary social and cultural changes. In chapter IV the author attempts to depict the face of modern women and men. Chapter V is devoted to the methodological approach and opens up further, analytical part of dissertation. In chapter V there is presented detailed examination of the research process. Chapters VI, VII, VIII and IX contains the analysis of interviews in the perspective of theoretical issues, characterized in the first part of thesis. Chapter VI is fully devoted to description of narrators and contains information about their biographies and shows the uniqueness of each narrator. In chapter VII the author attempts to describe types of changes, taking into account their sources, time of lasting, intensity of changes and their scope. Chapter VIII is devoted to the description of female and male patterns of biography (re)construction, made in experience of professional change. The last Chapter IX is devoted to educational issues in the perspective of change. The functions of education are presented in context of change, including division of narrators in age groups – narrators belonging to groups 30+ and 60+. In the second part of this chapter, the author presents results of research in perspective of Jack’s Mezirov transformative learning theory and analysis the stages of learning process according to the scheme created by author of the theory – Jack Mezirov. Bibliography and netography is included to the dissertation, as well as an annex containing a list of tables and diagrams and an interview scenario.