Pan Tadeusz z Argentyny czyli specyfika tłumaczenia epopei narodowej na przykładzie "El gaucho Martin Fierro" Joségo Hernándeza

Niniejsza praca poświęcona została specyfice przekładu epopei narodowej jako gatunku literackiego. Punkt wyjścia dla podjętych tu rozważań stanowi popełnione przez autorkę rozprawy trzecie w serii przekładów tłumaczenie pierwszej części argentyńskiej epopei narodowej pod tytułem „Martín Fierro” na język polski. Dziewiętnastowieczny poemat pióra Joségo Hernándeza, wpisujący się w nurt tak zwanej literatury gauczowskiej, zmusza do zastanowienia się nad szerokim kontekstem społeczno-politycznym ówczesnej Argentyny, którego Agata J. Kornacka nie przemilcza, świadoma jego znaczenia w świetle kolejnych założeń dysertacji. Dużo miejsca i uwagi poświęca kwestii epopeiczności poematu, zestawieniu komparatystycznemu tłumaczonego dzieła z Mickiewiczowskim „Panem Tadeuszem”, jak również samemu procesowi translacji, z uwypukleniem najważniejszych problemów napotkanych na poziomie strukturalnym i leksykalno-semantycznym. Zasadniczą część pracy, będącą niejako odpowiedzą na postawiony w tytule rozprawy problem badawczy, stanowi próba zdefiniowania przekładu epopei narodowej na tle szerszego kontekstu przekładu poetyckiego, szczegółowy opis strategii i technik translatorskich zastosowanych w tłumaczeniu „Martína Fierro” oraz szereg dodatkowych obserwacji, które w przekonaniu autorki rozprawy pozwalają odróżnić „dobry” przekład epopei narodowej od przekładu „nieudolnego”, choć oba te pojęcia pozostają – i pozostaną – aksjomatycznie rozmyte. Agata J. Kornacka nie umniejsza przy tym znaczenia najważniejszych postulatów współczesnej myśli translatorskiej, choć traktuje je z pewną rezerwą. Niejako na drugim planie rozprawy przedstawiono spostrzeżenia o charakterze ogólnym tudzież uogólniającym oraz wnioski dotyczące kondycji tłumacza literatury, a w szczególności tłumacza poezji, jego mesjanistycznej roli pośrednika w dialogu międzykulturowym i kontrowersyjnego zagadnienia nieprzekładalności.

This doctoral thesis is devoted to the specificity of translating national epics as a literary genre. The starting point for the considerations discussed herein is the translation of the first part of the Argentinian national epic entitled "Martín Fierro" into Polish, committed by Agata J. Kornacka as the third one in a series of transltions. The nineteenth-century poem by José Hernández, part of the so-called gaucho (“gauchoesque”) literature, forces us to reflect on the wide socio-political context of Argentina in those times, a question that is not silenced by the author of this dissertation, aware of its importance in the light of her subsequent assumptions. Much space and attention is devoted to the epic character of the poem, the comparative juxtaposition of the translated work with Mickiewicz's "Pan Tadeusz", as well as the translation process itself, taking into consideration the most important problems encountered at the structural and lexical-semantic level. The main part of the work, which in a way answers the research problem put forward in the title, is an attempt to define the translation of national epics against a wider context of poetry translation, a detailed description of the translation strategies and techniques used in the translation of “Martín Fierro” and a set of additional observations that the author believes make it possible to distinguish between a "good" translation of a national epic from an "inefficient" one, although both of these concepts remain – and will remain – axiomatically blurred. Agata J. Kornacka does not diminish the significance of the most important postulates of contemporary translation studies, although she treats them with a slight skepticism. In the background of this dissertation readers can find general observations and conclusions about the condition of a literary translator, in particular as it comes to translating poetry, his messianic role as an intermediary in intercultural dialogue and the controversial issue of non-translatability.