Postawy ojcowskie w środowisku wiejskim

Tematem mojej rozprawy doktorskiej są postawy ojcowskie w środowisku wiejskim. Motywów, które skłoniły mnie do podjęcia tej problematyki było kilka. Do najważniejszych należy utrwalenie w literaturze oraz dyskursie społecznym tezy o kryzysie ojcostwa, kryzysie męskości, dostrzeżenie „nowego ojca” jako współczesnego zjawiska w historii ojcostwa, a przede wszystkim brak badań określających postawy ojcowskie we współczesnym środowisku wiejskim. Termin postawa zdefiniowałem zgodnie z złożeniami teorii poznawczej, jako tendencję ojców do zachowania się w pewien specyficzny sposób w stosunku do dziecka. W myśl tej koncepcji postawę ojcowską budują trzy składniki: uczuciowy (pozytywne lub negatywne uczucia w stosunku do dziecka oraz rodzaje emocji towarzyszące komunikowaniu tych uczuć, rodzaje relacji między ojcem a dzieckiem i matką), działania (udział ojca w procesie opieki i wychowania, inspirowanie dziecka do uczestnictwa w edukacji i kulturze, udział ojca w zapewnieniu dziecku warunków materialnych oraz w organizowaniu czasu wolnego) oraz poznawczy (wiedza ojca dotycząca wychowania, sposoby jej poszukiwania, koncepcje wychowawcze formułowane przez ojca, ocena własnych relacji z dzieckiem). Terenem prowadzenia badań uczyniłem polską wieś, ponieważ sądzę, że z wielu powodów jest ona niezwykle ciekawym miejscem do odkrywania wiedzy z zakresu interesującej mnie problematyki. Począwszy od lat osiemdziesiątych obserwujemy tu dynamiczne przemiany, które nakreślają wciąż inny, niż zakodowany w zamyśle społecznym obraz tych obszarów, jej mieszkańców i kulturowości. Badania o charakterze jakościowym prowadziłem w dziewiętnastu wylosowanych wsiach powiatu płockiego województwa mazowieckiego. Zebrany materiał obejmuje 37 wywiadów pogłębionych. Zgodnie z metodologicznymi założeniami pracy, dobór próby miał charakter celowo – losowy. Następujące cechy stanowiły kryteria doboru celowego: ojcowie mający dziecko w klasie I – III szkoły podstawowej z terenu powiatu płockiego (teren wiejski);wiek ojców: badani mężczyźni nie mogli mieć więcej niż 40 lat; miejsce zamieszkania: badani ojcowie mieszkają na wsi. Kryteria doboru losowego: wiejskie gminy powiatu płockiego; losowanie szkół (do których uczęszczają dzieci badanych ojców). W procesie analizy zebranego materiału badawczego szukałem w pierwszej kolejności odpowiedzi na wiele problemów szczegółowych, skonstruowanych adekwatnie do przyjętych wskaźników poszczególnych składników postawy. Analiza wszystkich wątków skłoniła mnie do wyodrębnienia ośmiu typów postaw ojcowskich – czterech właściwych (bezwarunkowej akceptacji dziecka, emocjonalnego spokoju, ciepła ojcowskiego, uczestnictwa w życiu dziecka) oraz czterech niewłaściwych (akceptacji niezupełnej, emocjonalnej niestabilności, bierności ojcowskiej, omijania życia dziecka). Postawy właściwe charakteryzują ojców zaangażowanych w proces opieki i wychowania. postawy niewłaściwe powinny, jak sadzę, być informacją i sygnałem dla ojców, że wiele przekonań dotyczących opieki i wychowania oraz konkretnych działań związanych z tym procesem należy w sobie zmienić dla dobra dziecka. Z wyodrębnionych na podstawie analizy materiału badawczego postaw stworzyłem także typologię modeli współczesnego ojcostwa w środowisku wiejskim. Z postaw właściwych wynika model ojcostwa sprzyjającego reprezentowany przez ojca roztropnego, niezmęczonego i oddanego, zaś z postaw niewłaściwych – model ojcostwa swobodnego z wizerunkiem ojca lekceważącego i „wielkiego nieobecnego”.

The subject of my doctoral dissertation is “Fatherly attitudes in the rural environment.” There were numerous motives that led me to take this issue. The most important was the presence of thesis consolidated in the literature and social discourse: about the crisis of fatherhood, crisis of masculinity, perception of the "new father" as a modern phenomenon in the history of fatherhood, and above all the lack of research determining the attitude of a father in the contemporary rural environment. I defined the term ‘attitude’ in accordance with the principles of cognitive theory, as a tendency of fathers to behave in a specific way in relation to a child. According to this concept, three components build the attitude of a father: emotional (positive or negative feelings towards the child and the types of emotions that are associated with communicating these feelings, types of relationships concerning a father on one side and a child with a mother on the other), activities (engagement of the father in the care and the process of upbringing, inspiring a child to participate in education and culture, cooperation of the father in providing material conditions to the child and organizing leisure time) and cognitive (the father’s knowledge of upbringing, the ways of finding sources of this knowledge, educational concepts formulated by a father, the assessment of relationship with a child). As the area of research I decided to take Polish village into consideration because I think that for many reasons it is a very interesting place to explore the knowledge crucial for my dissertation. Starting from the eighties we have observed here the dynamic changes that determine the social image of these areas, people and culturality. This image is different than the one encoded in its intention. The research of qualitative nature was conducted in nineteen randomly selected villages of the Plock district in Mazovia Province. The collected material includes 37 in-depth interviews. According to the methodological assumptions of the doctoral disertation, selection of the sample had intentional - random character. The following features were the purposeful selection criteria: fathers with a child in I-III grades of primary school from Plock district (rural area); age of fathers: the men could not have been more than 40 years old; place of residence: the fathers live in the countryside. Criteria for the random selection: rural community of Plock district; schools chosen by a draw (attended by the children of surveyed fathers). Analysing the collected research material, first and foremost I was looking for answers to many specific problems, designed adequately to the accepted indicators of the specific components of a father’s attitude. Analysis of all strands led me to extract the eight types of paternal attitudes: four appropriate (unconditional acceptance of a child, emotional calmness, paternal warmth, participation in the child's life); and four inappropriate (incomplete acceptance, emotional instability, passive fatherhood, neglecting child’s life). Appropriate attitudes are typical of fathers who are involved in the care and process of upbringing. As far as I am concerned, inappropriate attitudes should be a piece of information and signals for fathers that many of their beliefs about the care and upbringing and the specific actions related to this process should be changed for the welfare of a child. On the basis of extracted attitudes and analysis of research material I was able to create the typology of contemporary fatherhood models in the rural environment. Appropriate attitudes present a model of favorable fatherhood which is represented by wise, untired and devoted father, whereas inappropriate attitudes illustrate the model of unconcerned fatherhood with the disrespectful and "great absent" image of a father.