Polityka integracji cudzoziemców w Polsce - rola, zadania i ocena podejmowanych działań na poziomie miast członkowskich Unii Metropolii Polskich

Rozprawa pt. „Polityka integracji cudzoziemców w Polsce – rola, zadania i ocena podejmowanych działań na poziomie miast członkowskich Unii Metropolii Polskich” odpowiada na zidentyfikowaną lukę badawczą dotyczącą nadal niewyeksplorowanej tematyki podejścia polskich miast do zwiększającej się liczby zamieszkujących je cudzoziemców. Jako cel rozprawy przyjęto omówienie, analizę i ocenę polityki integracji cudzoziemców w Polsce na przykładzie miast zrzeszonych w Unii Metropolii Polskich (UMP). Pozwoliło to na opracowanie modeli polityk integracyjnych jakie są stosowane przez te miasta. Po raz pierwszy szczegółowo opisano i oceniono polskie lokalne polityki integracyjne. Jako główną hipotezę rozprawy przyjęto, że „mimo wzrostu liczby cudzoziemców w Polsce oraz zidentyfikowania wyzwań związanych z ich obecnością, szczególnie w środowisku lokalnym, polityka integracyjna stanowi jedynie margines działania zarówno samorządów, jak i rządu w ramach prowadzonej polityki publicznej”. W celu jej weryfikacji przeanalizowano działania w zakresie integracji cudzoziemców podejmowane przez miasta uznane za liderów w tym zakresie i będące członkami UMP. Założono, że doświadczenia instytucji samorządowych, jak również organizacji pozarządowych wspierających cudzoziemców, doprowadziły do wytworzenia unikalnego podejścia do integracji. Jako hipotezę dodatkową przyjęto, że „pomimo niewielkiej skali dotychczasowych działań, miasta zrzeszone w UMP, w tym zidentyfikowani liderzy, stanowią dobry przykład i źródło wiedzy oraz ekspertyzy dla wypracowywania rozwiązań, które powinny być powielane w pozostałych samorządach, o mniejszym doświadczeniu w tym zakresie.” W celu weryfikacji hipotez dokonano przeglądu teorii oraz definicji pojęcia „integracja” i „polityka integracyjna”, z naciskiem na aktorów lokalnych funkcjonujących w układzie zarządzania wielopoziomowego. Komponent teoretyczny objął również różne modele polityki integracji cudzoziemców. Dokonano krytycznego przeglądu krajowej i międzynarodowej literatury w ww. zakresie, przeprowadzono analizę treści, m.in. analizę źródeł zastanych dotyczących ewolucji polskiej polityki integracji cudzoziemców. Pozwoliło to na analizę czynników wpływających na rozwój i kształt polityki integracyjnej na poziomie centralnym i lokalnym oraz zarysowanie kontekstu ich rozwoju. Badania empiryczne oparto m.in. o metodę studium przypadku poprzez opis, analizę i ocenę rozwiązań integracyjnych przyjętych w miastach zrzeszonych w UMP. Metoda porównawcza pozwoliła na konfrontację istniejących lokalnych polityk integracyjnych z innymi podejściami proponowanymi przez polskie samorządy. Oddzielnej analizie poddane zostały wyniki badań empirycznych, tj. 21 pogłębionych ustrukturyzowanych wywiadów eksperckich (N=21) z przedstawicielami instytucji centralnych i lokalnych, świata nauki oraz organizacji pozarządowych. Badanie zostało zrealizowane w ramach projektu IMINTEG – „W poszukiwaniu modeli związków pomiędzy politykami imigracyjną i integracyjną”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w ramach programu Sonata. Dowiedziono, że mimo wzrostu liczby cudzoziemców oraz zidentyfikowania wyzwań związanych z ich obecnością, polska polityka integracyjna nadal stanowi margines działania w ramach prowadzonej polityki publicznej. Potwierdzono, że to miasta zrzeszone w UMP wykazują się największą aktywnością w tym zakresie. Działania te nie prowadzą do spójnej polityki integracyjnej. W rozprawie zidentyfikowane zostały trzy modele podejścia do integracji (mainstreamowe, polityki publiczne kierowane do cudzoziemców oraz brak polityki i prowadzenie wycinkowych działań integracyjnych). Dowiedziono również, że samorządy, które przyjęły lokalne polityki integracyjne były lepiej przygotowane na przyjęcie osób z Ukrainy po 24.02.2022 r. Ich doświadczenia stanowią często wzór dla innych miast, co może stać się to podwaliną pod budowanie kompleksowej polityki w tym zakresie, tak na szczeblu lokalnym jak i centralnym.

The dissertation, entitled Integration policy of foreigners in Poland - role, tasks and assessment of actions at the level of member of the Union of Polish Metropolises addresses the identified research gap concerning the still unexplored subject of the approach of Polish cities to the increasing number of foreigners living in them. The purpose of the dissertation was to discuss, analyze, and evaluate the policy of integrating foreigners in Poland using the member cities of the Union of Polish Metropolises (UMP) as examples. This allowed for the development of models of integration policies applied by these cities. For the first time, Polish local integration policies were described and evaluated in detail. The main hypothesis of the dissertation assumed that "despite the increase in the number of foreigners in Poland and the identification of challenges related to their presence, especially in the local environment, integration policy is only a marginal activity of both central and local governments within the framework of public policy." To verify this, the activities related to the integration of foreigners carried out by cities recognized as leaders in this field and members of the UMP were analyzed. It was assumed that the experience of local governments, as well as NGOs supporting foreigners, led to the creation of a unique approach to integration. An additional hypothesis assumed that "despite the small scale of activities to date, UMP member cities, including the identified leaders, provide a good example and a source of knowledge and expertise for developing solutions that should be replicated in other local governments with less experience in this area." To verify the hypotheses, the theory and definitions of the terms "integration" and "integration policy" were reviewed, with an emphasis on local actors operating in a multi-level governance setting. The theoretical component covered various models of foreigner integration policy. A critical review of the national and international literature in the aforementioned area was carried out, a content analysis was conducted, including an analysis of primary sources on the evolution of Poland's foreigner integration policy. This made it possible to analyze the factors influencing the development and shape of integration policies at the central and local levels and to outline the context of their development. The empirical research was based on the case study method, describing, analyzing, and evaluating integration solutions adopted in UMP member cities. The comparative method allowed a comparison of existing local integration policies with other approaches proposed by Polish local governments. The results of the empirical research, including 21 in-depth structured expert interviews (N=21) with representatives of central and local institutions, academia, and NGOs, were analyzed separately. The study was conducted within the framework of the IMINTEG project - "In search of models of the relationship between immigration and integration policies," funded by the National Science Center under the Sonata program. The research confirmed that, despite the increase in the number of foreigners and the identification of challenges related to their presence, Polish integration policy is still a peripheral public policy activity. It was also confirmed that it is the cities affiliated with the UMP that are the most active in this area. These activities do not lead to a coherent integration policy. The dissertation identified three models of approaches to integration. mainstream, public policies targeting foreigners, and no policy, and carrying incidental integration activities. It demonstrated that local governments that adopted local integration policies were better prepared to welcome people from Ukraine after 24.02.2022. Their experience often serves as a model for other cities, laying the groundwork for building a comprehensive policy in this area, both at the local and central level.