Budowa instytucji państwa afgańskiego przez koalicję międzynarodową w latach 2001 - 2014

Dysertacja jest efektem studiów autora nad działaniami koalicji międzynarodowej w Afganistanie w latach 2001 - 2014. Działania te miały na celu obalenie rządu talibów i zniszczenie grup terrorystycznych w Afganistanie. Ich celem strategicznym było niedopuszczenie do odrodzenia się na terenie Afganistanu sił, które mogłyby ponownie zagrozić bezpieczeństwu obywateli Stanów Zjednoczonych oraz innych krajów koalicji międzynarodowej. W realizacji tego zadania koalicję miały wyręczać odbudowane i nowe instytucje państwa afgańskiego.Interwencja zbrojna rozpoczęła się na początku października 2001 roku. Pokonano i obalono poprzednie władze Afganistanu. Operacji wojskowej towarzyszyły przedsięwzięcia mające na celu umocnienie nowych władz i instytucji państwa. Działania koalicji w tym zakresie określano różnie: jako budowanie państwa, budowanie narodu, wzmacnianie zdolności instytucji. Ich prowadzenie wynikało z przekonania interwentów, że ważne instytucje państwa - siły bezpieczeństwa, wymiar sprawiedliwości, administracja, rząd, parlament - powinny wypełniać swoje funkcje na odpowiednim poziomie. Zapobiegną w ten sposób eskalacji konfliktu wewnętrznego w Afganistanie, poprawią działania wewnętrzne państwa i ograniczą destabilizujący wpływ Afganistanu na sytuację międzynarodową i na bezpieczeństwo obywateli koalicji.Obszarem prowadzonych w dysertacji badań było budowanie przez koalicję międzynarodową w Afganistanie w latach 2001 - 2014 różnych instytucji państwa afgańskiego. Badania prowadzone były w Afganistanie poprzez dostęp do źródeł, osób oraz informacji związanych z przedmiotem pracy, jak i przez analizę dostępnych źródeł i literatury poza Afganistanem.Celem dysertacji było określenie przyczyn słabości instytucji państwa afgańskiego, w których tworzenie i wsparcie zaangażowana była w latach 2001 - 2014 koalicja międzynarodowa pod przewodnictwem USA. Badane były: siły zbrojne i bezpieczeństwa, system sprawiedliwości, parlamentaryzm i partie, polityka makroekonomiczna. W dysertacji pokazano przyczyny dla których prowadzone przez koalicję działania nie powiodły się, a utworzone w Afganistanie instytucje państwa nie wypełniają prawidłowo swoich funkcji wobec własnych obywateli, jak i wobec otoczenia międzynarodowego.Zagadnienie odbudowy państw wychodzących z kryzysu (na przykład upadku instytucji, wojny domowej, katastrofy naturalnej) przez zewnętrznych aktorów mieści się w zakresie definicyjnym teorii politologicznej liberalizmu, dopuszczającej interwencje zagraniczne, również zbrojne, w celu ich przekształcenia (interwencjonizm liberalny). Dysertacja weryfikowała następującą hipotezę. Trwający w Afganistanie konflikt zbrojny spowodował, że budowanie instytucji państwa afgańskiego przez koalicję międzynarodową w latach 2001 - 2014 nie doprowadziło do stanu, w którym państwo to samodzielnie wypełnia swoje funkcje wobec obywateli i wobec otoczenia międzynarodowego.Dysertacja pozytywnie weryfikuje przyjętą hipotezę główną. Działania koalicji międzynarodowej oraz samych Afgańczyków doprowadziły do stworzenia instytucji ułomnych, nie dających sobie samodzielnie rady z pogłębiającym się kryzysem bezpieczeństwa. Misja koalicji międzynarodowej, jaką było zapobieżenie, by Afganistan stał się krajem wolnym od terroryzmu i niestabilności i by nie emitował tych zjawisk na zewnątrz, wciąż nie jest spełniona.

The proposed thesis is based on studies of international activities in Afghanistan between 2001 and 2014 which were intended to prevent Afghanistan becoming safe haven for terrorist groups again and thus secure coalition countries against malign influence of such groups. Rebuilt and renewed Afghan state institutions were intended to prevent such groups to find shelters in Afghanistan to plan, organize and conduct terrorist attacks against US and its allies.The intervention started in October 2014. Former government known as Islamic Emirate of Afghanistan (Taliban) was overthrown and its forces were destroyed. Almost immediately after main military operation was concluded the effort began to rebuild, strengthen and design Afghan state institutions. These efforts were branded variously as state-building, nation-building or institutional capacity-building. Their implementation was drawn from allies’ conviction that only healthy and modern state institutions could fulfil their functions. These included: armed forces, security forces, rule of law institutions, modern constitution, administration, parliament, etc. Area of research includes state-building activities of the Western coalition in Afghanistan. The research was conducted in Afghanistan between 2006 and 2014 through sources, facts, people and information checking and through literature and sources analysis outside Afghanistan.The goal of dissertation is to find and describe sources of weaknesses of the Afghan state institutions. They were developed and supported by the Western coalition between 2001 and 2014. The research includes: security forces, parliament, constitution and rule of law and macro economy.The topic of post-conflict reconstruction of failed states conducted by external actors belongs to the definition of liberalism, which allows international interventions to transform them into democratic entities. Liberal interventions are meant to transform states causing international instability into states with institutions that follow certain liberal and democratic patterns. The liberal theory seeks for the causes of war in the nature of states and their internal socio-political organization. Non-democratic states are often seen as causes for conflicts and international instability. Thus, the responsibility of democratic states should include „intervention principle” to transform governments. The dissertation will prove a following principal hypothesis. Military conflict in Afghanistan prevented state-building effort of international coalition to achieve desired goals and lead to the situation where the Afghan state does not fulfil its functions for own citizens and for international environment. The dissertation positively verifies the principal hypothesis. It was the military conflict that prevented a proper understanding of historical, political and local conditions in Afghanistan. These conditions influenced heavily coalition position in Afghanistan and made armed state-building a failed effort. The state institutions, by the end of 2014, had not been prepared for the purposes granted them by the international coalition: to prevent terrorist groups from using Afghan soil to threaten Western communities and international stability. The coalition’s effort was undermined by various factors and features of Afghan reality, but in author’s view one was dominant: the military conflict that undercut state-building.