Judzka tradycja monarchiczna w pamięci zbiorowej mieszkańców prowincji Jehud

Głównym zagadnieniem rozprawy jest judzka tradycja monarchiczna w epoce perskiej. Upadek Judy w 586 roku p.n.e. oznaczał koniec judzkiej monarchii i deportację rodziny królewskiej wraz ze znaczną częścią elit do Babilonii. Zajęcie Babilonu przez Cyrusa w 539 roku pozwoliło na powrót części Judejczyków do nowo utworzonej prowincji Jehud. Pomimo możliwych prób restauracji monarchii, w prowincji nie panował już żaden lokalny król. Autor pracy proponuje lekturę źródeł w celu odnalezienia aspektów judzkiej tradycji monarchicznej w okresie perskim oraz interpretację tych zjawisk za pomocą teorii pamięci zbiorowej. W rozdziale wstępnym autor przedstawia główne zagadnienie będące przedmiotem pracy i szkicuje stan badań. Rozdział pierwszy zawiera opis bazy źródłowej podzielonej na cztery grupy: teksty biblijne, teksty klasyczne, inskrypcje staroperskie oraz źródła archeologiczne. W rozdziale drugim autor dyskutuje kwestie związane z monarchią na starożytnym Bliskim Wschodzie. Pierwsza część rozdziału zawiera przedstawienie regionalnego modelu monarchii. Szczegółowo opisane zostają dwie tradycje o najważniejszym znaczenie dla pracy - judzka i achemenidzka. Rozdział trzeci przedstawia prowincję Jehud w okresie perskim. Opisuje procesy demograficzne w Palestynie epoki perskiej, jej administracyjny podział oraz wskazuje kontekst achemenidzkich wpływów na Judejczyków. Rozdział czwarty przedstawia główne koncepcje związane ze studiami nad pamięcią zbiorową. Po opisie studiów Maurice'a Halbwachsa szczegółowo opisuje podział na pamięć komunikatywną i kulturową zaproponowany przez Jana i Aleidę Assmannów. Rozdział zamyka pierwszą część pracy. Dwa pierwsze rozdziały drugiej części pracy dotyczą problemu królewskiego zaangażowania w odbudowę świątyń. Rozdział piąty opisuje rolę króla jako budowniczego świątyń ogólnie na starożytnym Bliskim Wschodzie, a następnie skupia się na Lewancie i achemenidzkiej Persji. W dalszej części analizowane są zagadnienia odbudowy świątyni w Deuteroizajaszu. Wysunięta zostaje teza według której część judzkiej diaspory w Babilonii postrzegała Cyrusa jako prawowitego judzkiego króla. Ta konkluzja dowodzi przetrwania aspektów judzkiej tradycji królewskiej podczas pobytu w Babilonii. Rozdział szósty podejmuje zagadnienie odbudowy świątyni w Jerozolimie w pierwszych dekadach po 539 roku. Opisuje rolę Zorobabela i jej przedstawienie przez proroków Zachariasza i Aggeusza. Autor przekonuje, że niektórzy Judejczycy wspierali Zorobabela, potomka judzkich królów, jako prawowitego monarchę. Ponadto, spełniając rytuały związane z rekonstrukcją mógł wypełniać prerogatywy judzkiego króla. Rozdział siódmy kontynuuje zagadnienie profecji i działalności prorockiej w Jehud. Dyskutowane jest czy prorocy Zachariasz, Aggeusz i bezimienni prorocy wspomnieni w Księdze Nehemiasza działali w podobny sposób do proroków w Judzie przed 586 rokiem. Rozdział wspomina także o ich zaangażowaniu w kwestie związane z tradycją monarchiczną. Następnie, w rozdziale ósmym podjęty jest problem umarzania długów przez królów, fenomenu często pojawiającego się w źródłach ze starożytnego Bliskiego Wschodu. Jego ślady można znaleźć także w Judzie. Autor przekonuje, że ta tradycyjna prerogatywa królewska mogła być kontynuowana podczas namiestnictwa Nehemiasza. Materiał z Ne 5 jest w tym wypadku rozpatrywany w kontekście demograficznej i gospodarczej sytuacji w Jehud. Tradycja królewskiego ucztowania na starożytnym Bliskim Wschodzie jest tematem rozdziału dziewiątego. Opierając się na tekstach klasycznych oraz źródłach perskich, autor opisuje wystawne uczty monarchów i elit achemenidzkich. Wskazuje także na ich ekonomiczne zaplecze. Następnie analizuje passusy Ne 5,14-19 opisujące uczty w Jehud i przekonuje, że są one częścią zwyczajów podzielanych przez elity imperium perskiego. Rozdział dziesiąty dotyczy rekonstrukcji murów miejskich przez Nehemiasza. Autor przekonuje, że nie należy ich interpretować w świetle bliskowschodniej tradycji wznoszenia przez króla budowli. Budowa muru jest za to przykładem prac prowadzonych przez administrację perską w trakcie których wykorzystywano zorganizowaną siłę roboczą. Rozdział zamyka drugą część pracy. Trzecia część rozprawy podejmuje problem judzkich literati okresu perskiego. Rozdział jedenasty opisuje ekonomiczną i socjolingwistyczną sytuację tej grupy. Kolejne rozdziały dotyczą konkretnych cech tekstów biblijnych przypisanych literati. Rozdział dwunasty opisuje postać Mojżesza w Pięcioksięgu i jego królewskie cechy, jak cudowne ocalenie we wczesnym dzieciństwie i wojskowe umiejętności. Następnie wspomniane zostają inne "królewskie" postaci z Biblii. Zostaje wskazane, że pojawienie się takich motywów w tekstach biblijnych epoki perskiej dowodzi znaczenia judzkiej tradycji monarchicznej w tym okresie. Rozdział trzynasty zawiera dalszy opis strategii literackich literati. Opierając się na pracy Rettakaisy Sofii Salo, autor opisuje psalmy królewskie jako teksty pochodzące z przedwygnaniowej Judy oraz ich późniejszą redakcję. Następnie wskazuje na passusy prawdopodobnie będące efektem wpływów achemenidzkich oraz dyskutuje redakcję psalmów królewskich w kontekście zjawisk politycznych w Jehud we wczesnej epoce perskiej. Rozdział czternasty skupia się na przedstawieniu historycznych królów judzkich w tekstach biblijnych (tzw. historiografii deuteronomistycznej oraz Kronikach). Analizując dwa passusy z Kronik, autor wskazuje na literackie strategie literati, którzy wykorzystywali dotychczas istniejące tradycje w celu stworzenia innej interpretacji przeszłości. Ponadto, włączenie list genealogicznych personelu świątynnego, którego korzenie były umieszczone w czasach Dawida wskazuje na znaczenie monarchicznej przeszłości. Rozdział kończy się ekskursem dotyczącym motywów królewskich w późniejszych tekstach. W Konkluzjach, autor powraca do pytań postawionych w części wstępnej. Stosuje koncepcję pamięci komunikatywnej w celu wyjaśnienia obecności aspektów judzkiej tradycji monarchicznej w Jehud. Podsumowuje także przykłady achemenidzkich wpływów na Judejczyków w okresie perskim. Następnie wskazuje na złożone aspekty literackich strategii literati i ich możliwego znaczenia dla konfliktów w Jehud. Ostatnia konkluzja dotyczy interpretacji tych strategii jako przyczyny powstania judzkiej pamięci kulturowej o królach.

The focus of the dissertation is the Judean kingship in the Persian period. The fall of Judah in 586 BCE marked the end of the Judean monarchy and the deportation of the royal family with large parts of the elites to Babylonia. The conquest of Babylon by Cyrus in 539 BCE allowed the return of some Judeans to Palestine to the newly created province of Yehud. Remarkably, despite possible attempts to restore the monarchy, no local kings ruled in Yehud. The author proposes to reread the sources to trace certain aspects of the Judean kingship and interpret their occurrences, employing concepts drawn from collective memory studies. In the introductory chapter, the author sketches out the main problems discussed in the study and presents the current state of the art. Chapter 1 presents the sources used in the study divided into four groups: Biblical texts, Classical sources, Old Persian inscriptions and archaeological sources. In Chapter 2, the author discusses matters pertaining to kingship in the Ancient Near East. The first part of the chapter includes the presentation of the regional model of Ancient Near Eastern kingship. Next, it details two particular traditions of paramount importance for the study - Judean and Achaemenid. Chapter 3 presents the province of Yehud in the Persian period. This chapter describes the demographic processes in Persian - period Palestine, its administrative divisions and discusses the conditions of possible Achaemenid influences on Judeans. Chapter 4 outlines the main concepts of collective memory studies. After presenting the studies of Maurice Halbwachs, it details the division of collective memory into communicative and cultural memory proposed by Jan and Aleida Assmann. This chapter closes the first part of the study. The first two chapters of the second part deal with the problem of royal involvement in temple reconstruction. Chapter 5 describes the role of the king as a temple builder in the Ancient Near East and further focuses on the Levant and Achaemenid Persia. Next, the chapter analyses issues of temple rebuilding in the Deuteroisaiah. It argues that parts of the Judean diaspora in Babylonia perceived Cyrus as a legitimate Judean monarch. This conclusion proves the persistence of the aspects of the Judean kingship during the Exile. Chapter 6 discusses the rebuilding of the temple in Jerusalem in the first decades after 539 BCE. It describes Zorobabel's involvement in the reconstruction and his portrayal by prophets Zechariah and Haggai. The author argues that some Judeans championed Zorobabel, the descendant of Judean kings, as legitimate monarch. Furthermore, by performing rites connected to the reconstruction, he could fulfil the prerogatives of the Judean king. Chapter 7 further addresses the problem of prophecy and prophetic activity in Yehud. It discusses whether prophets like Zechariah, Haggai and unnamed prophets mentioned in Nehemiah functioned similarly as their predecessors in pre-586 Judah. The chapter discusses their involvement in the issues linked to the Judean kingship. Next, in Chapter 8, the very problem of debt cancellation is tackled. The remission of debts was a recurrent phenomenon in the Near Eastern sources, presented as an instance of royal benevolence. One may also find traces of this tradition in Judah. The author further argues that this traditional royal prerogative could find its continuation during Nehemiah's governorship. He analyses Ne 5 against the background of the demographic and economic situation in Yehud. The very tradition of royal feasting in the Ancient Near East is the subject of Chapter 9. Drawing from Classical and Persian sources, the author describes sumptuous feasts of Achaemenid monarchs and elites. He also details their economic background. Next, he turns to the passages describing feasts in Yehud mentioned in Ne 5:14-19 and argues that they reflect customs shared by the elites of the Achaemenid Empire. Chapter 10 deals with the reconstruction of the city wall in Jerusalem by Nehemiah. The author argues that one should not interpret these events in the light of the Near Eastern tradition of royal building. Contrary, the raising of the wall in Jerusalem provides an example of constructions conducted by the Persian administration that involved organized labour. This chapter closes the second part of the study. The third part of the dissertation deals with the problem of the Judean literati of the Persian period. Chapter 11 details the economic and sociolinguistic situation of literati. The following chapters concern particular features of Biblical texts attributed to literati. Chapter 12 describes Moses in the Pentateuch and his royal traits like miraculous salvation in infancy or military prowess. Next, it mentions other "royal" Biblical figures and points that the mention of such motives in the Biblical texts may prove the significance of the Judean kingship in the Persian period. Chapter 13 discusses further the literary strategies of literati. Drawing from the recent study of Rettakaisa Sofia Salo, the author describes royal psalms as texts originating in pre-586 Judah and their Persian-period Fortschreibung. Next, he distinguishes passages probably influenced by the Achaemenid kingship and discusses the redaction of royal psalms in the context of political developments in Yehud during the early Persian period. Chapter 14 turns the attention to the presentation of the historical Judean kings in the Biblical texts (so-called Deuteronomistic History and Chronicles). Analyzing two passages from the Chronicles (and comparing them to the parallel passages in 1-2 Kings), the author points to the literary strategies of the literati who employed already-existing traditions to create a different interpretation of the past. Furthermore, the insertion of the genealogical list of the temple staff whose origins were traced back to the times of David points to the importance of the monarchic past. The chapter ends with an excursus about the royal motives in the later texts.