Dywergencje nominalne w unii monetarnej. Analiza doświadczenia strefy euro

Funkcjonowanie Europejskiej Unii Walutowej (UGW) jest jedną z najważniejszych kwestii dla krajów w niej uczestniczących oraz dla tych, które przyjmą wspólną walutę w przyszłości. Doświadczenia strefy euro są również ważne dla pozostałych grup krajów, które chcą utworzyć podobne obszary walutowe. Prezentowane rozprawa próbuje zbadać jedno z potencjalnych zagrożeń dla stabilności takich grup: dywergencje wybranych wskaźników ekonomicznych. Główna hipoteza jest następująca: utworzenie unii monetarnej skutkuje trwałą konwergencją stóp inflacji i długoterminowych stóp procentowych. Z obserwacji wydaje się, że hipoteza ta jest fałszywa i w wyniku przedstawionych badań powinna być zanegowana. Pierwsza część rozprawy skupia na teoretycznych aspektach funkcjonowania unii monetarnej. Część ta jest nie tylko prostym przeglądem podstawowej literatury, ale ze względu na brak głównego nurtu w teorii unii monetarnej lub nawet brak takiej teorii w ogóle, próbuje wybrać z różnych publikacji, te elementy, które mogą opisać funkcjonowanie takich postaci ekonomicznej integracji. Oczywiście zostały zaprezentowane tylko te teorie, które opisują możliwe przyczyny i skutki dywergencji nominalnych (zgodnie z tematem rozprawy). W szczególności teoria optymalnych obszarów walutowych, modele oparte na założeniach neoklasycznych oraz nowych modeli optymalizacji międzyokresowej zostały uwzględnione. Ten rozdział opisuje również wybrane empiryczne prace, które były inspiracją i punktem wyjścia dla własnych badań autora. Te publikacje często zawierają również interesujące wnioski teoretyczne. W drugiej części pracy doktorskiej analizowano dwa wybrane nominalne wskaźniki ekonomiczne ważne dla funkcjonowania Europejskiej Unii Monetarnej: stopę inflacji oraz długoterminowe stopy procentowe (rentowność 10 letnich rządowych papierów dłużnych). Wybór tych wskaźników został oparta nie tylko na teoretycznych wskazówkach, ale także na praktyce funkcjonowania UGW, to jest na kryteriach konwergencji z Maastricht. W odróżnieniu od wielu podobnych badań, w przedstawionej pracy, analizy zostały oparte na interdyscyplinarnych metodach zaczerpniętych z Geograficznych Systemów Informacyjnych (GIS). Dlatego jedną z kluczowych informacji w danych ekonomicznych była lokalizacja, lub lepiej sąsiedztwo, badanej jednostki. Podejście to powoduje, że wiele wyników można przedstawić w postaci map (kartogramów), co pozwala na łatwiejszą ich percepcję, ale także umożliwia zawarcie dużej ilość informacji. Analizy przestrzenne były również uzupełniane innymi narzędziami, na przykład macierzami przejść, które uzupełniały badania o wymiar czasowy (dynamiczny). Ze względu na fakt, że w poprzedniej części rozprawy zostały znalezione silne dowody na istnienie trwałych różnic w stopie inflacji w strefie euro – w przeciwieństwie do stóp procentowych – ostatni rozdział skupia się jedynie na tym wskaźniku i głęboko analizuje dynamiczne procesy wysokości ceny zmiany w obrębie wybranej próby krajów. Badanie przeprowadzono przy użyciu zaawansowanych narzędzi statystycznych i ekonometrycznych, takich jak analiza kointegracji. W celu zapewnienia zgodności z wcześniej użytymi metodami, zdecydowano się na uwzględnienie czynnika przestrzennego w badanych szeregach czasowych. Jest to nowe podejście w tego typu analizach. Kointegrację badano między szeregami inflacji dla każdego kraju i odpowiedniego opóźnienia przestrzennego, w drugiej części pomiędzy szeregami czasowych inflacji dla każdej pary krajów. W wyniku badań, w oparciu o doświadczenia w strefie euro w latach 1997-2007 dla 13 krajów, które posługiwały się wspólną walutą do końca 2007r., można stwierdzić, że utworzenie unii monetarnej może przyczynić się do konwergencji długoterminowych stóp procentowych, natomiast krajowe stopy inflacji utrzymują zwykle trwałe różnice, a niekiedy wykazują tendencję do rozbieżności. Hipoteza określona na początku może być więc tylko częściowo potwierdzona. Ze względu na to, że obecnie istnieje tylko jeden przykład nowoczesnej unii monetarnej, jest za wcześnie na wyciągnięcie ogólnych wniosków, co do funkcjonowania takich form integracji ekonomicznej. Niewątpliwie jednak prezentowana rozprawa doktorska, poprzez użycie nietypowych narzędzi badawczych w zaproponowanej analizie, rzuca nowe światło na opisywane zagadnienia i może być punktem wyjścia do dalszych badań.

The functioning of the European Monetary Union (EMU) is one of the most important issues for the countries that participate in it and for those who are going to adopt single currency in the future. The experience of the Eurozone are also important for the other groups of countries that want to create similar currency areas. Presented thesis attempts to examine one of the potential threats to the stability of such groups: divergences of some economic indicators. The main hypothesis is as follows: the introduction of the monetary union results in sustainable convergence in inflation rates and long-term interest rates. From what is observed, this statement appears to be false and as a result of presented research should be negated. The first part of the dissertation focuses on the theoretical aspect of the functioning of the monetary union. This part is not only a simple review of the basic literature but, due to the absence of the mainstream in the theory of the monetary union, or even the absence of such theory at all, it tries to choose from different publications those elements that might describe the functioning of such economic integration form. Of course there were presented only those theories which describe the possible causes and effects of nominal divergences (according to the subject of the thesis). In particular the theory of the optimal currency areas, the models based on the neoclassical assumptions and also the new intertemporal optimization models were included. This chapter also describes some empirical works which were the inspiration and starting point for the author's own research. Those papers also contain some interesting theoretical conclusions. In the second part of the dissertation were analysed two chosen nominal economic indicators important for the functioning of the European Monetary Union: the rate of inflation and the long term interest rates (10 years government bond yield). The choice of these indicators was based not only on theoretical guidelines, but also on the practice of functioning of the EMU, that is on the Maastricht convergence criteria. Unlike a lot of similar research, in presented thesis, analysis were based on the interdisciplinary methods taken from the Geographical Information Systems (GIS). Therefore, one of the key information in the economic data was the localization, or better the neighbourhood, of the examined unit. This approach caused that many results could be shown in the form of maps, which allows for easier perception but also demonstrate a large amount of information. Spatial analyses were also supplemented with other tools, for example transition matrices, that include to the analysis the temporal dimension (dynamic dimension). Due to the fact that in the previous part of the thesis were found strong evidences of persistent inflation differentials within the Eurozone – contrary to the interest rates – the last chapter focuses only on that indicator and it deeply analyses the dynamic processes of the rate of price changes within the sample countries. The study was performed using sophisticated statistical and econometric tools such as cointegration analysis. In order to ensure consistency with the methods used previously, it was decided to include spatial factor in the examined time series, which is a novelty in this type of investigation. Cointegration was examined between the inflation time series for each country and the corresponding spatial lag time series and in the second part of research between pairs of the inflation time series for each of two countries. As a result of research, based on the experience of the Euro Area in the years 1997-2007 for the 13 countries that introduced common currency by the end of 2007, it can be concluded that forming of monetary union can contribute to the convergence of long-term interest rates, while national inflation rates tend to maintain persistent differentials, if not divergences. Hypothesis set out in the beginning, therefore, can be only partially confirmed. Due to the fact that currently there is only one example of the modern monetary union, it is too early to draw broad conclusions about the functioning of such forms of economic integration. However, there is no doubt that presented doctoral dissertation, through the use of uncommon research tools, sheds new light on the described issues and may be a starting point for further studies.