Wpływ ubezpieczeń na wzrost gospodarczy na przykładzie wybranych krajów OECD

Teoria wzrostu gospodarczego oraz czynniki wpływające na jego poziom stanowią jeden z najważniejszych obszarów analizy makroekonomicznej. Potwierdzeniem tego są zarówno liczne teorie powstałe do tej pory, jak i prace empiryczne, których celem jest identyfikacja czynników, które mogą odpowiedzieć na pytanie dlaczego niektóre kraje rozwijają się szybciej niż inne. Wśród tych czynników należy wymienić m.in. kapitał ludzki, kapitał rzeczowy, otwartość gospodarki na handel, politykę rządu, otoczenie instytucjonalne i inne czynniki. Przy czym, jednym z najbardziej szeroko stosowanym czynnikiem w analizie teoretycznej oraz pracach empirycznych związanych z tematyką wzrostu gospodarczego jest rynek finansowy oraz jego pośrednicy. W szczególności są to banki, stowarzyszenia kredytowe (tzw. SKOK’i), towarzystwa budowlane, fundusze emerytalne oraz zakłady ubezpieczeń. Przy tym, warto podkreślić, iż największym uznaniem cieszą się właśnie banki, a takie podmioty jak zakłady ubezpieczeń są praktycznie pozbawione uwagi. Bardzo mała ilość badań powstała do tej pory, próbująca ustalić związek między sektorem ubezpieczeń i wzrostem gospodarczym, jest tego potwierdzeniem. W celu wypełnienia istniejącej luki w literaturze przedmiot w stosunku do wyżej wymienionej zależności, przeprowadziłam własne badanie empiryczne, które stało przedmiotem mojej rozprawy doktoranckiej. Rozdział I mojej rozprawy zaczyna się od zaprezentowania teorii wzrostu gospodarczego. W ramach danego rozdziału podejmuję analizę różnego rodzaju teorii wzrostu gospodarczego (egzogeniczna teoria wzrostu vs. endogeniczna teoria wzrostu). Obok teorii wzrostu także wspomniałam o głównych czynnikach wpływających na poziom gospodarczej prosperity. Wśród tych czynników wymieniono między innymi kapitał ludzki, kapitał rzeczowy, uwarunkowania demograficzne, rynek finansowy, którego uczestnikami są banki, zakłady ubezpieczeń i inne instytucje finansowe. W drugiej części Rozdziału I zajęłam się przedstawieniem teorii ubezpieczeń – istoty ubezpieczeń oraz rolę państwa w sektorze ubezpieczeń. Rozdział II skupia się na analizie teoretycznej wpływu ubezpieczeń na wzrost gospodarczy oraz przedstawia potencjalne kanały oddziaływania sektora ubezpieczeń na stopę wzrostu gospodarczego. Wśród tych czynników są wymienione: transformacja ryzyka oraz pool ubezpieczeniowy, wsparcie sektora finansów publicznych, akumulacja kapitału poprzez mobilizację oszczędności, rola ubezpieczeń jako najważniejszego inwestora instytucjonalnego na rynku itd. Bazując na danej analizie, dokonałam wstępne wnioski o mocnym i pozytywnym oddziaływaniu ubezpieczeń na wzrost gospodarczy. Pozostała cześć Rozdziału II skoncentrowana jest wokół pozostałych aspektów roli sektora ubezpieczeń. Przegląd literatury przedmiotu w zakresie badań empirycznych nad tzw. „insurance – growth nexus” stanowi ostatnią część Rozdziału II. Żadne badanie nie było by pełne bez weryfikacji czy wnioski płynące z analizy teoretycznej pokrywają się z rzeczywistością. W tym celu przeprowadziłam własne badanie ekonometryczne, którego wyniki zaprezentowałam w ramach Rozdziału III. Pierwsza część rozdziału obejmuje przedstawienie głównej i szczegółowych hipotez badawczych, a także opis modelu i danych. Wykorzystałam tak zwany Systemowy Estymator Uogólnionej Metody Momentów (SGMM) na rocznych danych panelowych dla 29 krajów – członków OECD. W pierwszym etapie modelowania moja strategia polegała na oszacowaniu regresji, w której wzrost gospodarczy wyjaśniony był poprzez zmienne kontrolowane takie jak inflacja, poziom rozwoju finansowego, wydatki rządowe, otwartość gospodarki na handel, poziom wykształcenia (wskaźnik kapitału ludzkiego) oraz odległość od równika (zmienna mierząca otoczenie geograficzne). W drugim kroku analizy do wspomnianej wyżej regresji bazowej została dodana kluczowa z punktu widzenia całej rozprawy zmienna – ubezpieczenia. Aby osiągnąć jak najgłębszy poziom analizy, sektor ubezpieczeń został przybliżony dziewięcioma wskaźnikami. W ostatnim kroku modelowania ekonometrycznego, do regresji dodałam interakcję zmiennych ubezpieczeniowych z takimi czynnikami jak poziom oszczędności, rynek finansowy, instytucje, wskaźnik Gini’ego, reasekuracja i inne czynniki, które mogą osłabiać bądź wzmacniać oddziaływanie ubezpieczeń na wzrost gospodarczy. Wyniki regresji z drugiego oraz trzeciego etapu obliczenia modelu ekonometrycznego potwierdzają kierunek oraz istotność wpływu ubezpieczeń na stopę wzrostu PKB per capita. Warto także podkreślić, iż w większości regresji główna hipoteza badawcza znajdowała potwierdzenie w regresjach, gdzie ubezpieczenia były aproksymowane przy pomocy ubezpieczeń na życie (składka ubezpieczeń na życie brutto, penetracja ubezpieczeń oraz gęstość ubezpieczeń). Uzasadnieniem tego jest fakt, iż działalność zakładów ubezpieczeń na życie jest bardziej możliwa do wychwycenia w odróżnieniu od zakładów ubezpieczeń innych niż na życie. Obok kluczowego modelu ekonometrycznego, który zakładał jednokierunkowość wpływu ubezpieczeń na wzrost gospodarczy, w ostatniej części Rozdziału III przyprowadziłam testowanie dwukierunkowości związku ubezpieczeń i wzrostu gospodarczego. Testowanie przeprowadziłam przy użyciu testu przyczynowości w sensie Granger’a, który jest szeroko stosowany w literaturze przedmiotu. Przedmiotem Rozdziału IV jest szczegółowe omówienie wyników otrzymanych w badaniu ekonometrycznym z podziałem na poszczególne hipotezy szczegółowe stawiane w ramach Rozdziału III. Podsumowanie kończy rozprawę doktorską. W jego ramach przedstawiłam główne wyniki oraz rekomendacje dla przyszłych badań. Generalnie, bazując na analizie teoretycznej i empirycznej, mogę stwierdzić, iż sektorowi ubezpieczeń powinno udzielić więcej uznania w roli nowego czynnika wzrostowego pozytywnie wpływającego na gospodarczą prosperity. Moja główna rekomendacja polega na konieczności przeprowadzenia większej ilości badań w danym zakresie w celu otrzymania bardziej kompleksowej wiedzy na temat kanałów oddziaływania ubezpieczeń na wzrost gospodarczy.

The theory of economic growth and factors affecting its level are one of the most important fields of macroeconomic research. This is confirmed by both the amount of theories developed to this date, as well as empirical analysis conducted, which attempts to identify factors answering the question of why some countries grow faster than the others. Among those factors are human capital, physical capital, trade openness, geographical conditions, government policy and institutional environment. However, one of the most popular factor referred to in theory and almost in each and every study relating to economic growth are financial market and its intermediaries, in particular banks, building association, credit unions (so called SKOK’i), pension funds and insurance companies. At the same time, it is worth noting that most of the credit goes to the former participants of financial market with almost complete lack of focus on the latter. The very small amount of studies, which tries to establish causal relationship between insurance sector and economic growth, confirm this. In order to fill the gap in existing studies, I have conducted my own research, which became the subject of my doctorate dissertation. Chapter I of my dissertation begins with presentation of economic growth theory. Within this chapter various elements of economic growth theory were covered, such as introduction of main economic growth school of thoughts, e.g. theory of exogenous vs. endogenous growth. Apart from the growth theories, I have reiterated some major factors affecting its level. Among these are such factors as human capital, physical capital, demographic conditions, financial market, which the insurance sector constitutes an element of alongside banks and other financial institutions. In second part of the first chapter I have then proceeded to presenting the theory of insurance – nature of insurance and role of government in insurance sector. Under the Chapter II I have in turn focused on the theoretical analysis of how insurance sector might influence economic growth and presented potential channels which this sector can influence growth through. Among those channels are: transformation of risk and pooling, public finance sector’s support, accumulation of capital through mobilization of savings, role of insurer’s as the most important investors on the market etc. Based on this analysis I have driven initial conclusions that insurance sector has strong and positive effect on economic growth. The remaining part of Chapter II focused amongst others on the role of reinsurance and review of empirical papers developed so far with regards to the “insurance – growth” nexus. Any research would be incomplete without verification whether the conclusions drawn up from theoretical analysis match with the actual figures. In order to check this, I have conducted my own econometrical research and presented its results under Chapter III. First part of Chapter III covers description of general and specific hypothesis, as well as data input. I have used so-called System Generalized Method of Moments’ estimator (SGMM) on the annual data for 29 countries-members of OECD. My strategy was first to run the regression in which economic growth (dependent variable) was explained by control variables i.e. inflation, financial market, government expenditure, trade openness, level of education (proxy for human capital) and latitude (proxy for geographical condition). At the second stage of analysis, the abovementioned regression was extended by inclusion of core variable in terms of the whole dissertation, i.e. variable measuring insurance sector development. In order to have as fullest analysis as possible, insurance sector was measured by 9 variables. The final step of econometric analysis of growth-insurance nexus included adding the interaction of insurance sector with such factors as level of savings, financial market, institutions, GINI index, reinsurance which might strengthen of weaken insurance – growth relationship. The results obtained from second and third step regressions confirm the positive and significant impact of insurance sector on economic growth. It is worth mentioning, that in most cases direction and significance of insurance variables was proved in cases when insurance was estimated by life insurance indicators (gross premium, penetration or density). This can be explained by the fact that life insurer’s activity is more traceable than the non-life insurers’. In addition to the core econometric research which assumed one direction of causality, I have also tested whether the causality can go from growth to insurance sector by Granger causality test. The Chapter IV focused on detailed summary of results obtained from econometric research with split on each specific hypothesis addressed within the Chapter III. Conclusion summaries all the results and recommendations for future researches. Generally based on the theoretical analysis followed by empirical testing I can state that insurance sector should gain more credit as new growth factor for positive and significant impact on economic growth. Thus, my recommendation is to conduct more research in this field in order to gain more complex understanding on channels of causal relationship between insurance and economic growth.