Spotkanie dziecka ze śmiercią. Obraz śmierci w utworach literackich adresowanych do niedorosłych odbiorców

Celem niniejszej pracy jest ukazanie różnorodności obrazów śmierci w tekstach literackich adresowanych do niedorosłych. W pracy szczególny nacisk kładziony jest także na przedstawienie sposobu, w jaki twórcy wykorzystują i omawiają motyw tanatologiczny. Praca składa się pięciu rozdziałów, które zostały podzielone ze względu na sposób poruszenia tematyki śmierci. Pierwszy rozdział dotyczy mitów i tego, w jaki sposób przedstawiano tam wątek umierania. Omawiam w nim kwestie wyobrażeń starożytnych Greków na temat śmierci, wyglądu krainy zmarłych i postaci bezpośrednio z tym związanych. Drugi rozdział został poświęcony kreacji motywu śmierci w wybranych baśniach, szczególnie w oparciu o teksty Jakuba i Wilhelma Grimmów i Hansa Christiana Andersena. Na tym materiale omawiam kwestię wykorzystania makabry, grozy i lęku w niektórych bajkach magicznych. Trzeci rozdział związany jest ze śmiercią w kręgu refleksyjnym. Bohaterami omawianych utworów są ciężko chorzy chłopcy, którzy zostali zmuszeni przez przykre doświadczenia do tego, a by szybciej dojrzeć. Choroba w tym przypadku staje się katalizatorem zmian, które zachodzą w myśleniu i działaniu obu bohaterów. Czwarty rozdział dotyczy śmierci w kręgu onirycznym. Zostają tu omówione alternatywne krainy, które są wytworem dziecięcej fantazji oraz odbywane tam przez bohaterów podróże, w celu oswojenia myśli o śmierci. Piąty rozdział zawiera refleksje na temat sposobu konstruowania tematu śmierci w opowiadaniach, w których na odbiór wpływa nie tylko tekst, ale również warstwa graficzna. Spokojne, melancholijne, przygodowe czy popularnonaukowe książki w różny sposób oswajają czytelnika ze śmiercią, na co zostaje zwrócona szczególna uwaga w ostatnim rozdziale pracy.

The aim of this work is to show the variety of images of death in literary texts addressed to minors. The work also places particular emphasis on presenting the way in which the authors use and discuss the thanatological motif. The work consists of five chapters, which have been divided according to the way the topic of death is discussed. The first chapter concerns myths and how the topic of dying was presented there. I discuss the ancient Greeks' ideas about death, the appearance of the land of the dead and characters directly related to it. The second chapter was devoted to the creation of the death motif in selected fairy tales, especially based on the texts of Jacob and Wilhelm Grimm and Hans Christian Andersen. In this material I discuss the use of the macabre, horror and fear in some magical fairy tales. The third chapter is related to death in the reflection circle. The heroes of the works discussed are seriously ill boys who were forced by unpleasant experiences to mature faster. In this case, the disease becomes a catalyst for changes that occur in the thinking and actions of both characters. The fourth chapter concerns death in the oneiric circle. Alternative lands are discussed here, which are the product of children's fantasy, and the journeys the characters take there in order to tame the thought of death. The fifth chapter contains reflections on the way the topic of death is constructed in stories in which the reception is influenced not only by the text, but also by the graphic layer. Calm, melancholic, adventure or popular science books familiarize the reader with death in various ways, which is particularly emphasized in the last chapter of the work.