Neidenburg – Nibork – Nidzica. Krajobraz kulturowy miasta mazurskiego w latach 1945-2011

Rozprawa doktorska pt. „Neidenburg – Nibork – Nidzica. Krajobraz kulturowy miasta mazurskiego w latach 1945-2011” przedstawia analizę procesu, który rozpoczął się na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski w 1945 r. i związany jest z przekształceniami miejskiego krajobrazu kulturowego. Miejscowością opisaną w pracy jest Nidzica (niemiecka nazwa: Neidenburg, przedwojenna polska nazwa: Nibork), miasto w województwie warmińsko-mazurskim. Przedstawione tu zjawiska odtwarzane są (czy też raczej – przetwarzane) z punktu widzenia mieszkańców. Jest to interpretacja historii osobistych, wplecionych w ogólną historię przemian miasta, ale wynikających z zanurzenia w wydarzeniach i ukazanych z perspektywy intymnej, osobistej, ego-centrycznej, w której „ja” opowiadającego stanowi centrum opowieści. Również sam podział chronologiczny, uwidoczniony choćby w nazwach podrozdziałów, wynika z logiki wypowiedzi rozmówców. Skonstruowany jest na podstawie kategorii, będących pochodną postrzegania historii miasta, a w szczególności przebiegu jego rozwoju przestrzennego. Biorąc pod uwagę proces kształtowania krajobrazu kulturowego, zarówno w odniesieniu do przemian układu urbanistyczno-architektonicznego (burzenie, budowanie, przekształcanie), jak i sposobu korzystania z niego w toku codziennych działań (użytkowanie), w powojennych dziejach Nidzicy można wyodrębnić trzy podstawowe okresy. Pierwszy z nich rozpoczyna się w roku 1945 wraz z końcem Neidenburga i początkiem Nidzicy. Okres ten można scharakteryzować jako czas „zacierania śladów”: z jednej strony śladów wojny, z drugiej – śladów przedwojennej historii miasta, utożsamianej przez mieszkańców z historią niemiecką. Cezurą końcową tego okresu jest pojawienie się w mieście zabudowy wielkopłytowej, która jednocześnie zaznacza początek kolejnego etapu, nazwanego w pracy „wytyczaniem nowych szlaków”, a która to na wiele lat zdominowała wygląd miasta i sposób jego postrzegania. Koniec hegemonii wielkiej płyty (mniej-więcej na początku lat 90) stanowi zarazem początek trzeciego etapu, czyli „odkrywanie nowych ścieżek”, który trwa do tej pory, a jego najbardziej charakterystyczną cechą jest coraz wyraźniejsze czerpanie z przedwojennych wzorców przestrzennych w kształtowaniu krajobrazu kulturowego miasta.