Polityka dobrosąsiedzkich stosunków Chińskiej Republiki Ludowej w latach 1990-2015: analiza w kategoriach systemu trybutarnego

Wzrost globalnej potęgi ChRL na początku XXI wieku przynosi jedną z najpoważniejszych zmian wyłonionego po II wojnie światowej porządku międzynarodowego. Zmiana ta czyni badania nad Chinami i ich polityką zagraniczną jednym z obszarów mających największe znaczenie praktyczne dla dyscypliny stosunków międzynarodowych jako części nauk o polityce. Specyficzne uwarunkowania historyczno-kulturowe Chin, a zwłaszcza fakt rozwinięcia przez nie oryginalnej kultury strategicznej oraz filozofii politycznej skłaniają przy tym do poszukiwania odpowiednich narzędzi analizy polityki zagranicznej ChRL. Cennym narzędziem, które dotychczas w niedostateczny sposób było wykorzystywane zwłaszcza w analizie polityki regionalnej, autor uznał kategorię chińskiego systemu trybutarnego. W związku z tym postawił on hipotezę badawczą brzmiącą, że prowadzona przez ChRL polityka stosunków dobrosąsiedzkich jest realizowana w duchu i nawiązaniu do systemu trybutarnego, czyli historycznego modelu układania swoich stosunków przez Chiny z państwami sąsiednimi. Celem weryfikacji tak postawionej hipotezy badawczej autor w pierwszej kolejności zaprezentował podbudowę historyczną i filozoficzną chińskiej polityki regionalnej. Podbudowę, która w przeszłości umożliwiła stworzenie istniejącego przez setki lat porządku międzynarodowego w Azji Wschodniej znanego pod pojęciem chińskiego systemu trybutarnego. Zreferowany został także postęp i stan obecny badań nad tym systemem. Następnie autor dokonał rekonstrukcji pojęcia systemu trybutarnego w celu wyodrębnienia najważniejszych tworzących go elementów. Za takowe uznane zostały: trybut, obopólność korzyści, asymetria relacji, zasada nieingerencji, niska skłonność do użycia siły oraz brak alternatywnych ośrodków dominacji.W oparciu o wyodrębnione elementy historycznego systemu trybutarnego Chin autor przeprowadził następnie szeroką analizę dobrosąsiedzkich stosunków ChRL w latach 1990-2015 z jedenastoma uznanymi za najważniejsze państwami sąsiednimi. W Azji Północno-Wschodniej były to Japonia, dwa państwa koreańskie oraz Rosja. W Azji Południowo-Wschodniej Wietnam, Indonezja i Malezja. W Azji Południowej Indie, Pakistan oraz Nepal. W Azji Środkowej wybrany został natomiast Kazachstan, uznany przez autora, jako największe i najważniejsze państwo, za studium przypadku charakterystyczne dla całego regionu. Przeprowadzona analiza relacji dobrosąsiedzkich pozwoliła na pozytywną weryfikację postawionej hipotezy badawczej. Za wyjątkiem braku alternatywnych ośrodków dominacji w polityce dobrosąsiedzkiej ChRL potwierdzona została, choć w różnym stopniu, obecność wszystkich pozostałych wyodrębnionych elementów historycznego systemu trybutarnego Chin. Na tej podstawie autor potwierdził też użyteczność kategorii systemu trybutarnego w analizie współczesnej polityki dobrosąsiedzkiej ChRL. Na zakończenie dokonane zostało zastrzeżenie, że system trybutarny jako taki pozostaje koncepcją historyczną i niemożliwą do przywrócenia współcześnie w Azji Wschodniej. Wykazana została natomiast ciągłość funkcjonowania najważniejszych, tworzących ten system elementów, które w mniej oczywistej i koherentnej formie zawarte były w polityce dobrosąsiedzkiej ChRL w latach 1990-2015. Ciągłość ta ma, zdaniem autora, istotne znaczenie w badaniu chińskiej polityki regionalnej.

People’s Republic of China rise to global power in the 21st century is one of the most significant changes in the international order after the Second World War. This change makes studies on China and its foreign policy one of the most important subjects in the discipline of international relations that are a part of policy studies. Specific historical and cultural context of China, especially the fact that China has developed a unique strategic culture and political philosophy, encourage to search for proper analytical tools in foreign policy of the PRC. The author considered a concept of the Chinese tributary system as a valuable tool that, until now, had been used insufficiently, especially in regional policy analysis. With regards to that, the author has proposed a research hypothesis that the Good Neighbor policy of China is being conducted in the spirit of and in reference to the tributary system which was a historical model of arranging China’s relations with neighboring states.For the purpose of verification of the proposed research hypothesis, the author first presented historical and philosophical foundations of the Chinese regional policy. The foundations which in the past led to the creation of international order in East Asia, that lasted for several hundred years, known as the Chinese tributary system. The author also presented the development as well as the current state of research regarding the system Furthermore, the thesis deconstructs the concept of tributary system, in order to highlight its most important elements such as: tribute, mutual benefit, asymmetry of relations, non-interference principle, low tendency to use of force, and lack of alternative centers of domination. On the basis of the elements of the historical, Chinese tributary system, the author conducted a robust analysis of China’s Good Neighbor relations with eleven, considered most important, bordering countries in the period between 1990 and 2015. In the Northeast Asia, these were Japan, both Koreas and Russia. In the Southeast Asia - Vietnam, Indonesia and Malaysia. In the South Asia - India, Pakistan and Nepal. Finally, in the Central Asia - Kazakhstan which, due to its vast territory and significance, was chosen by the author as a case study for the whole region.The analysis of the Good Neighbor relations allowed for a positive verification of the proposed research hypothesis. With the exception of the alternative centers of domination, the presence of all the other elements of historical tributary system of China has been successfully confirmed. Moreover, on that basis, the author confirmed that the concept of tributary system can also be applied in the analysis of PRC’s contemporary Good Neighbor policy.Finally, the author has made a reservation that the tributary system as such remains only a historical concept that is impossible to reintroduce in contemporary East Asia. The thesis has confirmed, however, the continuity in functioning of the most important elements of this system, that were, in a less obvious and coherent form, a part of the Good Neighbor policy of the PRC in the 1990-2015 period. According to the author, the above-mentioned continuity has a profound significance in the Chinese regional policy analysis.