Zwierzęta w kulturze japońskiej

Zwierzęta nad wyraz często są motywem japońskich sztuk plastycznych, tematem poezji, prozy, sztuk performatywnych – od czasów najdawniejszych po współczesność. Estetyzacja natury, której ważną część stanowią zwierzęta, przyczyniła się do powstania i utrwalenia w japońskiej kulturze charakterystycznych symboli, tropów i kodów zwierzęcych, nawiązujących do konkretnych pór roku i odpowiadających określonym ludzkim uczuciom. Zwierzęta są częstymi bohaterami filmów, mang i anime. Ich rozliczne gatunki odnajdujemy również w japońskich wierzeniach i związanym z nimi folklorem. Ale czy zwierzę bywa przedstawiane w wytworach japońskiej kultury jako podmiot? Jaki jest w Japonii status zwierząt? Czy są one ukazywane jako żywe istoty, mające swoje prawa, czujące, myślące? Czy wreszcie relacja człowiek – zwierzę kształtowała się w tym kraju na zasadzie bezwzględnego podporządkowania istot nie-ludzkich człowiekowi, tak jak to miało miejsce w kulturze zachodniej? A może w kulturze japońskiej, przez wieki rozwijającej się w duchu buddyjskiej wiary w wędrówkę dusz, miłosierdzia dla wszystkich istot żywych i animizmu, stanowiącego ważny składnik rodzimych wierzeń sinto, relacje ludzko-zwierzęce kształtowały się inaczej? Te i inne pytania, zainspirowane nurtem badawczym, jakim są rozwijające się w krajach anglojęzycznych od lat 60. XX wieku animal studies ¬– w Polsce upowszechniające się zaledwie od kilku lat jako studia nad zwierzętami – stały się punktem wyjścia i tematem przewodnim dwudniowej konferencji, zorganizowanej przez Katedrę Japonistyki UW w listopadzie 2015 roku. Wzięło w niej udział ponad trzydziestu uczestników, z których około jedną trzecią stanowili badacze japońscy. Pierwsza część konferencji, której językami był japoński i angielski, zatytułowana była Nihon no bunka to shūkyō ni okeru dōbutsu/Animals in Japanese Culture and Religion, druga natomiast, w języku polskim, nosiła pokrewny tytuł Japońska kultura a zwierzęta. Niniejsza książka jest zbiorem artykułów powstałych na bazie referatów przedstawionych w polskiej części konferencji (dodany do niej został, celem uzupełnienia o kwestie najbardziej współczesne, jeden artykuł oraz dwa tłumaczenia tekstów literackich z języka japońskiego).