'DUSZA' – nieodzowny komponent idiomów tureckich wyrażających uczucia

Niniejsza praca obejmuje analizę tureckich związków frazeologicznych zawierających słowo ‘dusza’. Każdy język zawiera słownictwo nazywające uczucia, emocje, stany, i przeżycia wewnętrzne. Ich zestaw może być różny w zależności od języka i kultury, nie zmienia to jednak faktu, że stany emocjonalne są werbalizowane. Występujące w j. polskim i tureckim nazwy uczuć to np.: miłość (sevgi), nienawiść (nefret), przyjaźń (dostluk), strach (korku), zaufanie (güven) itp. Przedstawiane są one także za pomocą frazeologizmów, między innymi takich, które zawierają nazwy części ciała, np. : ‘serce podchodzi do gardła’ (strach) – yürek ağzına gelir; ‘w głowie się nie mieści’ (oburzenie, niemożność pojęcia czegoś) – kafasına sığmaz’ ‘oczy wychodzą z orbit’ (strach, przerażenie, zdziwienie) – gözleri evinden fırlar (dosł. ‘Oczy wylatują ze swojego domu’) ; ‘mieć związane ręce’ (bezsilność) – eli ayağı bağlı (dosł. ‘Mieć związane ręce i nogi’) itp. Za siedlisko uczuć (zresztą nie tylko kulturze tureckiej ale i innych) uważa się serce. Jednakże SERCE traktuje się także jako synonim DUSZY. Stąd też, także i w języku tureckim, mamy do czynienia z odrębnym, stanowiącym temat niniejszej pracy zestawem frazeologizmów tj. tych, które opisując uczucia zawierają słowo ‘dusza’. Frazeologizmy te dotyczą takich uczuć jak: radość, sympatia i bliskość, pragnienie w znaczeniu dążeń i chęci a także strach, gniew i niepewność. Oddzielną grupę stanowią te wyrażenia, które opisują cierpienie zarówno duchowe jak i fizyczne. O ile cierpienie duchowe jak najbardziej stanowi jedną z emocji odczuwaną przez człowieka, o tyle cierpienie fizyczne już emocją nie jest. W niektórych frazeologizmach oba te rodzaje cierpienia występują jednocześnie, dlatego też odczuwanie cierpienia także zostanie uwzględnione w niniejszej analizie.

This paper analyzes Turkish idioms containig the word ‘soul’. Each language has a vocabulary naming feelings, emotions, states and experriences. It may differ depending on the language anad culture, but it does not change the fack that emotions are verbalized. The names of feelings in Polish and Turkish are for example: miłość (love) – sevgi, nienawiść (hate) – nefret, przyjaźń (friendship) – dostluk, strach (fear) – korku, zaufanie (trust) – güven etc. Feelings may also be represented in phraseological expressions including names of parts of the body, for example : ‘the heart comes to the throat’ (fear) – yürek ağzına gelir ; ‘it does not fit into ones head’ (indignation, inability to understand smth.) – kafasına sığmaz; ‘eyes come out of their sockets’ (fear, terror, surprise) – gözleri evinden fırlar (lit. eyes fly out of their house) ; ‘to have one’s hands tied’ (helplessness) – eli ayağı bağlı (lit. tied hhands and feet) etc. The heart is considered to be the seat of feelings (not only in Turkish but in other cultures as well). However HEART is also considered synonymous with the SOUL. Hence, in Turkish as well as in Polish, we deal with a separate group of idioms which constitute the topic of this paper i.e.those which describe feelings using the word ‘soul’. These phraseological expressions cover such feelings as joy, affection and closeness, desire in the sense of aspirations and willingness, as well as fear, anger and uncertainty. A separate group are the phraseological expressions describing both spiritual and physical suffering. While spiritual suffering is one of the emotions felt by a human being, physical suffering is not an emotion at all. In some idioms both types of suffering occur simultaneously, therefore the feeling of suffering will also be included in this analysis.