Przemijanie biologiczne człowieka a czas psychologiczny

To, co potocznie nazywamy przemijaniem, jest subiektywnym odczuwaniem temporalności świata, które ulega przemianom na przestrzeni życia, a uwarunkowane jest biologicznie i psychologicznie. Na typowy przebieg ludzkiego życia składają się trzy okresy: młodość, dojrzałość i starość. Kolejne etapy wyróżnia charakterystyczny stosunek do czasu, pozostający w związku z wiekiem, życiem społecznym i zbliżającą się śmiercią. Za poczucie czasu odpowiadają centralny zegar biologiczny, pamięć i temperament, emocje, a być może także psychologiczny zegar wewnętrzny. W świadomości człowieka czas to teraźniejsze zdarzenia, w trakcie których myśli się o przeszłości, chwili obecnej lub przyszłości. Teraźniejszość trwa od kilkudziesięciu do kilkuset milisekund albo kilka sekund zależnie od tego, na jaki jej aspekt zwracamy uwagę. Może także rozciągać się w dłuższym, bliżej nieokreślonym przedziale czasu. Czas nie upływa jednostajnie. Jego tempo kształtowane jest między innymi przez poziom ekscytacji, wiek, nastrój i sprawność funkcji kognitywnych. Sposób oceny trwania interwałów pozwala wyróżnić dwie główne dziedziny przemijania: czas lokalny i czas życia. Pierwszy wyrażają jednostki, za pomocą których można mierzyć trwanie w obrębie mniej więcej jednej doby. W przypadku większych interwałów estymacja związana jest raczej ze stosunkiem do czasu minionego i oczekiwaniami względem przyszłości. W przeciągu życia nie wzrasta średnie tempo upływu czasu lokalnego. Wyjątkiem jest okres dzieciństwa, gdy człowiek dopiero uczy się trwania różnych odcinków temporalnych. Czas życia natomiast przyspiesza, choć nie w każdym wieku. Prędkość przemijania najszybciej rośnie w latach młodości, a szczyt osiąga między 50 a 69 rokiem życia. W następnych dziesięciu latach nieznacznie zwalnia, po czym znów rośnie.

Transience in general can be defined as a subjective sense of temporality of the world that changes during the course of one’s life and stems from biological and psychological makeup of human beings. Youth, maturity and senility constitute a typical person’s life and each comes with a particular way of perceiving time shaped by age, social existence and proximity of death. The sense of time arises from the body clock, one’s memory and personality, emotions and perhaps an internal clock. Time in psyche is a present moment wherein we think about past or future events and also sense what is happening in the now. A moment of presence can last several dozen milliseconds, a few seconds or even for a longer, unspecified period of time depending on what we pay attention to. The flow of time isn’t uniform as it changes according to one’s level of excitation, age, mood and cognitive efficiency. The way we measure subjective time allows for a division of the mental phenomena that we call transience. The local time refers to temporal units that can be experienced within a day. Estimation of larger intervals is more of an attitude towards the past or future. The average pace of local time does not change with age except in childhood when one is still learning the feeling of various stretches of time. On the other hand, the time of life accelerates the most till the end of youth and reaches its top speed between the ages of 50 and 69. The following decade it slows down slightly, and later rises up again.