Historia podziału terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej

Praca magisterska dotyczy historii podziału terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej, analizując, jak różne procesy historyczne wpłynęły na kształtowanie dzisiejszych województw, powiatów i gmin oraz na postrzeganie regionów przez społeczeństwo. W pierwszym rozdziale dokonano przeglądu historycznych procesów, które miały znaczący wpływ na przebieg granic współczesnych jednostek terytorialnych. Zestawiono czynniki geopolityczne i gospodarcze z zagadnieniami socjologicznymi, aby zobrazować sytuację Polski w różnych okresach historycznych i zmiany w postrzeganiu regionów przez społeczeństwo. Drugi rozdział skupia się na przemianach w podziale administracyjnym obszarów zamieszkałych przez Polaków w pierwszej połowie XX wieku. Ten burzliwy okres charakteryzował się licznymi zmianami granic, konfliktami zbrojnymi, reformami ustrojowymi i reorganizacjami terytorialnymi. Przedstawiono wyzwania związane z dostępem do administracji i jej funkcjonowaniem, z jakimi mierzyli się obywatele w tym czasie. Ostatni rozdział dotyczy okresu powojennego, szczególnie czasów komunistycznych, kiedy to po 1945 roku utworzono nowe jednostki podziału terytorialnego, mające na celu lepsze dostosowanie administracji do potrzeb społeczeństwa oraz integrację przyłączonych regionów. Analizuje zmiany w podziale terytorialnym, w tym układ województw w latach 1975-1998, i reformę z 1999 roku, która przywróciła powiaty i wprowadziła nowe, szesnaście województw. Reforma miała na celu dostosowanie Polski do wymogów Unii Europejskiej, zwiększenie efektywności administracji i wzmocnienie samorządności. Opisano także różnice między jednostkami administracyjnymi pod względem powierzchni i liczby ludności oraz kontrowersje i dyskusje dotyczące reform. Praca kończy się rozważaniami na temat nazewnictwa województw, które nawiązywało do krain historycznych, mając na celu kształtowanie regionalnej tożsamości, oraz współczesnych wyzwań związanych z administracją terytorialną. Analiza aspektów przyczyn i cech obecnego podziału terytorialnego skłania do refleksji nad wpływem historycznych procesów na współczesną rzeczywistość i rolą, jaką wciąż odgrywają.

The master’s thesis focuses on the history of the territorial division of the Republic of Poland, analyzing how various historical processes have influenced the formation of today's voivodeships, counties, and municipalities, as well as the perception of regions by society. The first chapter reviews the historical processes that significantly impacted the borders of contemporary territorial units. It juxtaposes geopolitical and economic factors with sociological issues to illustrate Poland's situation in different historical periods and changes in societal perceptions of regions. The second chapter concentrates on the changes in administrative division of areas inhabited by Poles in the first half of the 20th century. This tumultuous period was characterized by numerous border changes, armed conflicts, constitutional reforms, and territorial reorganizations. It presents the challenges related to access to administration and its functioning faced by citizens at that time. The final chapter deals with the post-war period, particularly the communist era, when new territorial units were created after 1945 to better align administration with societal needs and integrate annexed regions. It analyzes changes in territorial division, including the layout of voivodeships from 1975 to 1998 and the 1999 reform, which reinstated counties and introduced sixteen new voivodeships. The reform aimed to align Poland with European Union requirements, increase administrative efficiency, and strengthen local governance. The chapter also describes differences between administrative units in terms of area and population and discusses controversies and debates regarding the reforms. The thesis concludes with reflections on the naming of voivodeships, which referred to historical regions to shape regional identity, and contemporary challenges related to territorial administration. The analysis of the causes and characteristics of the current territorial division encourages reflection on the impact of historical processes on contemporary reality and the ongoing role they play.