Deklaracja misji przedsiębiorstw i uczelni wyższych jako podstawa wizerunku językowego tych instytucji

Celem niniejszej rozprawy była analiza tekstów deklaracji misji, zamieszczonych na oficjalnych stronach internetowych 100 największych polskich przedsiębiorstw i 88 najlepszych uczelni wyższych. Przeprowadzono ją pod kątem funkcji, jakie pełnią te teksty w kształtowaniu wizerunku firm i instytucji, oraz pod kątem roli środków językowych i tekstowych służących realizacji tych funkcji. Badania odnosiły się także do pozostałych zagadnień, istotnych dla zrealizowania głównego celu pracy, mianowicie: ustalenia tego, co jest określane przez firmy i uczelnie jako ich misja, jak chcą być postrzegane przez odbiorców oraz jakie deklarują wartości w swoich instytucjach. Przeprowadzone analizy – czerpiące z metodologii analiz semantycznych, nurtu lingwistyki tekstu oraz pragmalingwistyki, których łączne zastosowanie było konieczne dla wydobycia i charakterystyki określonych środków językowych i tekstowych – dały podstawę do stwierdzenia, że deklaracje misji przedsiębiorstw i uczelni obejmują komunikaty, które mają tworzyć wizerunek tych instytucji, a nawet go kształtować. Jest to osiągane za pomocą różnorodnych elementów językowych i odpowiedniego ukształtowania tekstowego. Wskazane założenia pracy – cele, zakres materiału badawczego, omówienie metod badawczych – ujęto w rozdz. 1 rozprawy. Wydobyciu składników semantycznych (rozdz. 2) misji, wizji, strategii posłużyły: przegląd rozumienia tych terminów w pracach z zakresu zarządzania i marketingu, analiza definicji leksemów MISJA, WIZJA, STRATEGIA w 9 słownikach polszczyzny ogólnej i analiza poświadczeń cytowanych w korpusach. Wyniki badań pozwoliły na opracowanie definicji deklaracji misji jako gatunku wypowiedzi, reprezentowanego przez teksty analizowane w rozprawie. W rozdz. 3 wyodrębniono główne funkcje deklaracji misji, które wpływają na ukształtowanie tych komunikatów i ich skuteczność. Rozdział 4 rozprawy poświęcono zrekonstruowaniu figur nadawcy i zakładanego odbiorcy. W analizowanych tekstach wyróżniono kilka strategii nadawczych i odbiorczych. W rozdz. 5 rozprawy przeprowadzono szczegółową analizę języka wartości w deklaracjach misji. Wykorzystano typologię zaproponowaną przez Jadwigę Puzyninę (1992), rozbudowano ją jednak o dodatkowe składniki. Wprowadzono autorskie formuły metajęzykowe pozwalające identyfikować leksem jako należący do danej kategorii wartości. Zauważono, że deklaracje misji firm i uczelni są tekstami o wysokiej frekwencji sformułowań odnoszących się zwłaszcza do wartości instrumentalnych. W rozdz. 6 podkreślono obecność składników języka zrytualizowanego. Odwołano się do toposów wyróżnionych przez Marka Kochana, charakterystycznych dla języka biznesu i opisanych językiem przypominającym nowomowę. W celu ich wydobycia wykorzystano m.in. pakiet do analizy danych tekstowych WordSmith Tools 5.0, za którego pomocą utworzono listy frekwencyjne najczęstszych leksemów. Szczególny nacisk położono na presupozycje i formułowanie tekstów niemożliwych do zanegowania. Za istotne uznano także slogany, które pojawiają się w deklaracjach misji firm i uczelni. Zauważono, że są one niedocenionym elementem tworzenia wizerunku językowego firm i uczelni. Rozprawę zamyka rozdział 7, stanowiący podsumowanie pracy. Podkreśla się w nim użycie odpowiednich środków językowych i tekstowych, pozwalających na realizację funkcji misji i przypisanie deklaracjom nowego znaczenia. Całość pracy dopełnia spis literatury oraz treść załączników.

The main aim of this doctoral thesis is the analysis of the mission statements presented on the websites of the biggest Polish companies and the best higher education facilities. The analysis was conducted having regard to the roles of these self-presentation texts in public relations. A great attention was also paid to the linguistic devices used in the mission statements. The data collected facilitated the analysis of the pragmalinguistic features of the mission statements as well as it allowed to picture the similarities and the differences among the texts. Furthermore, the author was able to determine: how companies and higher education facilities define their missions, what image companies and higher education facilities want to present and thanks to what linguistic means and figures of speech they want reach out to their clients, what values companies and higher education facilities find crucial. The data collected comes from the websites of Polish companies and higher education facilities that have been placed in “500 Biggest Polish companies of 2012” run by Polityka – in this dissertation, first 100 companies were taken into account – and “The Best Higher Education Facilities of 2012” run by Perspektywy and Rzeczpospolita – here, all 88 schools of the list were taken into account. A detailed analysis allowed to classify all of the texts as one type of statement – the mission statement. Complimentary research methods allowed for a detailed description of all the texts. Semantic analysis, including structural semantics, was the best tool for critical analysis of dictionary entries and corpus data (HASK: pelcra.pl/jask_pl) which referred to phrases such as: mission, vision, strategy, and lexemes that play crucial semantic and pragmatic roles in the texts (the usage of testing sentences to determine the type of roles makes this part of the dissertation take on a cognitive approach). Conversely, the research methodology in text linguistics allowed for showing the pragmalinguistic meanings conveyed in the texts. The obtained data, thanks to the analysis presented in chapter 1, allowed the author to sort out the terminology with special reference to the terms: mission, vision, and strategy. The author had to review the meaning of these terms in texts concerning management and marketing, analyze the definitions presented in nine dictionaries of the Polish language, and check the quotations available in the lexical corpus. As a result of this research, there was established a definition of mission statement. In the 3 chapter of the doctoral dissertation there were distinguished the main functions of the mission statement. All of these functions play a role in creating the message and define whether it is going to be effective. Chapter 4 of this dissertation focuses on the presentation of the sender and the recipient of a message. An in-depth analysis of the texts discovered several linguistic strategies. Chapter 5 focuses on the language of value used in the mission statements. The author decided to incorporate the typology presented by Jadwiga Puzynina (1992), which was later developed. Additional metalanguage formulae allowed to identifying lexeme as belonging to a given value category. Sorting out lexemes referring to values in mission statements, as well as applying formulae revealed a strong position of instrumental values. While conducting the analysis of the mission statements, there were also taken into consideration other genres and types of text. They are introduced in chapter 6. The most prominent are the elements of ritual language. They are specific for business language and resemble newspeak. Another crucial element that is included are slogans. The concluding chapter of this doctoral dissertation stresses the importance of using adequate linguistic devices in order to successfully present the institutions mission and to assign the mission statements a new meaning.