Trauma, duma, nostalgia. Pamięć o komunizmie na ekspozycjach muzealnych w państwach poradzieckich i państwach pojugosławiańskich

Przedmiotem badań przedstawionych w niniejszej pracy są role, jakie pełni opowieść o czasach komunistycznych na wystawach muzealnych w państwach, które powstały na gruzach Związku Radzieckiego (ZSRR) oraz Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (SFRJ). Punktem wyjścia jest hipoteza, zgodnie z którą w państwach postkomunistycznych istnieje wiele, często konkurencyjnych, rodzajów pamięci o komunizmie, co znajduje swoje odbicie w narracjach muzealnych. Po wykonaniu kwerendy w 56 placówkach wybrano spośród nich najbardziej reprezentatywne muzea pod kątem niniejszego badania. W ostatecznej wersji rozprawy doktorskiej zdecydowałam się na prezentację i analizę ekspozycji stałych 16 placówek muzealnych funkcjonujących na terenach byłego Związku Radzieckiego i dawnej Jugosławii. W niniejszej pracy analizie zostały poddane wystawy lub fragmenty ekspozycji poświęconych historii Związku Radzieckiego (1917-1991) oraz Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (1946-1992). Ponadto w przypadku dawnej Jugosławii został uwzględniony okres działalności Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii (1941-1945). Praca składa się z czterech rozdziałów, zakończenia, bibliografii, spisu ilustracji oraz aneksów zawierających listę wszystkich odwiedzonych w celach badawczych muzeów oraz zarys historii wybranych placówek. Rozdziały II-IV zostały poświęcone trzem głównym nurtom pamięci– nostalgii, dumie oraz traumie.

The subject of the research presented in this dissertation is the roles played by the narratives of the communist era in museum exhibitions in the countries that emerged after the collapse of the Soviet Union (USSR) and the Socialist Federal Republic of Yugoslavia (SFRY). The starting point is the hypothesis that there are multiple, often competing, types of memory of communism in post-communist countries, reflected in museum narratives. From among 56 institutions where research was conducted, the museums most representative in view of the study objectives were selected . In the final version of the dissertation, the permanent exhibitions of 16 museums operating in the former Soviet Union and former Yugoslavia were presented and analyzed. This dissertation focuses on exhibitions or parts of exhibitions dedicated to the history of the Soviet Russia/Soviet Union (1917-1991) and the Socialist Federal Republic of Yugoslavia (1946-1992). In addition, in the case of the former Yugoslavia, the period of activity of the National Liberation Army of Yugoslavia (1941-1945) has been included. The work consists of four chapters, a conclusion, a bibliography, an index of illustrations, a list of all the museums visited for research purposes and an outline of the history of selected institutions. Chapters II-IV are dedicated to the three main currents of memory - nostalgia, pride and trauma.