Opracowanie i testowanie nowej metody oceny stanu ekologicznego środowisk słodkowodnych na podstawie przyżyciowej analizy bentosu

W rozprawie testowane jest założenie, że poprawnej oceny stanu ekologicznego środowisk słodkowodnych można dokonać stosując przyżyciowe metody poboru oraz analizy składu taksonomicznego makrobentosu. Zakres badań obejmował opracowanie procedury przyżyciowej oraz testowanie jej skuteczności w ocenie stanu ekologicznego (rozumianego jako stopień ogólnej degradacji środowiska) cieków i drobnych zbiorników. Opracowana na potrzeby niniejszej pracy procedura przyżyciowa (NoMBSI – Non-lethal Method of Benthos Sampling and Identification) porównywana była z procedurami wymagającymi uśmiercania pobranych prób zwierząt, pod względem uzyskania informacji na temat: stanu ekologicznego, bogactwa taksonomicznego, wpływu czynników środowiskowych na występowanie taksonów oraz podobieństwa macierzy danych. Bazując na wynikach uzyskanych zgodnie z procedurą przyżyciową, większość z badanych stanowisk, niezależnie od rodzaju wód słodkich, została poprawnie zaklasyfikowana względem stanu ekologicznego. Pozwala to wnioskować, iż NoMBSI stanowi skuteczną alternatywę dla metod obarczonych wysoką śmiertelnością makrobezkręgowców bentosowych. Wyniki wskazują również, że wykorzystanie NoMBSI do uzyskania bardzo szczegółowych informacji na temat wpływu czynników środowiskowych na poszczególne taksony, podobnie jak i w przypadku określenia bogactwa taksonomicznego jest mocno ograniczone.. Niezbędna jest zatem dalsza modyfikacja procedury w kierunku zwiększenia rozpoznawalności, co również zostało uwzględnione w dyskusji.

In the dissertation, the following assumption was tested: the correct assessment of the ecological status of freshwater environments can be made using non-lethal methods of macrobenthos sampling and identification. The scope of the research included the development of a non-lethal method and testing its effectiveness in discrimination of ecological status of rivers and small water bodies. Ecological status is understood as the degree of general degradation of freshwater envirionment. The Non-lethal Method of Benthos Sampling and Identification (NoMBSI) developed for the purposes of this thesis was compared with procedures requiring the killing of collected individuals in terms of obtaining information on: ecological status, taxonomic richness, environmental factors impact on the occurrence of taxa and the similarity of the data matrix. Based on the results obtained in accordance with the non-lethal method, the majority of the sampling sites was correctly classified against the ecological status, regardless of the type of fresh water. Thus, it must be concluded that the NoMBSI can be considered as an effective alternative to methods burdened with high mortality of benthic macroinvertebrates. The results also indicate that the use of NoMBSI as a tool to obtain detailed information on the impact of environmental factors on individual taxa is limited, as well as to determie taxonomic richness. It is therefore necessary to further modify the procedure towards increasing taxa recognizability. This topic is also put into discussion.